فایل بای | FileBuy
مرجع خرید و دانلود گزارش کار آموزی ، گزارشکار آزمایشگاه ، مقاله ، تحقیق ، پروژه و پایان نامه های کلیه رشته های دانشگاهیفایل بای | FileBuy
مرجع خرید و دانلود گزارش کار آموزی ، گزارشکار آزمایشگاه ، مقاله ، تحقیق ، پروژه و پایان نامه های کلیه رشته های دانشگاهیمواد آلومینیومی و یا آلیاژهای آلومینیوم
| دسته بندی | مواد و متالوژی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 124 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 131 |
فصل 1:
مقدمه
با کاربرد بیشتر مواد آلومینیومی و یا آلیاژهای آلومینیوم در قطعات مختلف ازجمله قعات خودرو،روشهای مورد نیاز برای تولید این قطعات نیز گسترده‌تر شده‌اند، از جملة این روشها دایکاست، ریژه،ریخته‌گری و... می‌باشد.
که از میان این روشها روش دایکاست یا تزریق با استفاده از فشار فرایند اجرا میشود. ولی در ریژه که ازروشهای Low presure می‌باشد از فشار استفاده نمی‌شود و با توجه به وزن مذاب تمام قالب پرمی‌شود.
در تمام این روشها ممکن است با توجه به جنس آلومینیوم و یا عوامل چدن کاپیتاسیون گاز داخل قالب،وارد شدن مواد خارجی با لایه‌های اکسید و انقباض‌های داخلی در درون قطعات و یا در سطح آنهاخوات وسکهایی بوجود می‌آید.
ایجاد این خوات در قطعه این قطعات به قطعات دورریز یا بلااستفاده تبدیل می‌کند که این امر درتولیدات قطعات در تیراژ بالا از لحاظ اقتصادی برای تولید کننده مقرون به صرفه نمی‌باشد.
بنابراین افزایش ضایعات تولدیکنندگان به سوی راههای کاهش این ضایعات هدایت می‌کند. از جمله‌روشهایی که در این راه مثمر ثمر واقع شده است روش Impregnation یا نشت‌بندی قطعات می‌باشد.در این روش که بعدها در توضیحات بطور تفصیل در مورد آن صحبت خواهیم کرد، با استفاده از خلا وموادی به نام رزین این خوات پر خواهند گشت و به این ترتیب ضایعات تولیدی به مراتب کمتر خواهدشد.
این روش یک فرایند نهایی بسیار باارزش روی فلزات می‌باشد که بنا بر پاره‌ای از دلایل ناشناخته مانده‌است. این تکنولوژی مربوط به اواخر سال 1940 میلادی می‌باشد که بصورت گسترده در اوایل 1950اجرا شد. در این روش از خلاء و فشار استفاده میشود تا حفره‌هایی که در عمل برای اکثر قطعات بوجودمی‌آید توسط یک ماده پوشاننده که بطور معمول چسب پلاستیک می‌باشد پر میشود.
فصل 2: چه نکاتی در مورد فرایند
1-2) مواد آب بندی
2-2) انواع فرایند
3-2) آببندی توسط خلاء
4-2) انواع حفره ها
(1-2) مواد آب بندی:
آببندی که بطور تاریخی استفاده می‌شد عبارتند از روغن بزرک، لاک الکل و سیلیکات سدیم وموادی که در این اواخر استفاده می‌شوند عبارتند از niL-T-17563 B از نوع thermocuring وچسبهای متااکریلیت غیرهوازی و پوشاننده‌های پلاستیکی Heat curdbile از رایج‌ترین این موادمی‌باشد و همراه با مواد mil-spec که بهترین خواص را از خود نشان داده‌اند.
(2-2) انواع فرایندها:
این روشها ممکن است بصورتهای متفاوتی بیان شود. اما چهار روش اصلی آن از قرار زیر می‌باشد:
الف) فاشر خلاء خشک یا (DVP) 8 Dry Vacium Pressure
این روش با چندین قطعات در انتهای اتوکلاو خالی شروع میشود و بعد از یک خلاء حدود +2.9 اینچرمرکوری به مخزن اعمال میشود و پس از آن ریزین روانه محفظه فرایند میشود و پس از برابرسازی،فشار هوا بکار برده میشود. این فشار حدود 100psi می‌باشد.
رسیکل با ترک کردن رزین از اتوکلاو کامل میشود. بعد از آن قطعات شسته میشود که بطور معمول ازآب استفاده میشود.
زمان کلی فرایند تقریباً 45 دقیقه که شامل شستشو با آب گرم در دمای F0195 می‌باشد (اگر رزین متااکریلیک heat-curable باشد)
ب) آب بندی داخل Internal Imprehnation:
این روش زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که مواد ریخته‌گری شده خیلی بزرگ باشند در این روشها تمان‌دربهای دسترسی بسته می‌ماند رزین تحت فشار (بدون ایجاد خلاء) داخل منافذ قطعه میشود. بعد ازیک دورة زمانی مشخص: عمل اشباع کردن از سیکلب برداشته میشود و قطعه رزین میشود.
سیکل زمان کلی می‌تواند حدود 30 دقیقه یا بیشتر بسته به نوع و پیچیدگی تثبیت قطعات می‌باشد..
ج) خلاء مرطوب:
در این روش از رزینهای غیرهوازی استفاده میشود اما این بدان معنی نیست که از دیگر رزینها استفاده‌نمی‌شود. در این روش قطعات داخل مخزن خلاء قرار می‌گیرند و مخزن از مواد آببندی پر می‌شوند وسپس یک خلاء ایجاد میشود خلاء که حداقل 5/28 اینچ مرکوری می‌باشد هوا را از قطعات می‌گیرند ورزین روی قطعات را می‌پوشاند و در آنجا هیچ فشار هوا اضافی به جز فشار اتمسفر وجود ندادر.
بعد از اینکه سیکل خلاء کامل شد، قطعات رزین شده می‌گردند. زمان کل فرایند طی شده بین 30 تا 45دقیقه می‌باشد بعد از آن اگر رزین غیرهوازی باشد قطعه 3 ساعت در دمای اتاِ و یا 30 دقیقه در دمایOF120 بطور مرطوب حرارت داده می شود.
د) فشار خلاء مرطوب:
این روش مشابه روشهای قبل می‌باشد با این تفاوت که تا قبل از اینکه سیکل به پایان برسد فشار هوا تاpsi100 می‌رسد زمان کل بسته به سلیقة شخصی حدود 10 دقیقه بیشتر می‌باشد.
لوازم و اسبابی که برای این کار استفاده میشود مخصوص صنعت میباشند در خلاء مرطوب یک فرایندخلاء، بالغ بر 4 مخزن شستشو و یک مخزن آب گرم با قابلیت تحمل 0F195 مورد نیاز می‌باشد.
رزینهای غیرهوازی نیاز دارند که تا دامای 0F 55 سرد شوند و یک در معرض هوا قرار گرفتن ثابت نیزانجام میشود. ولی وقتی از حرارت استفاده میشود فقط توسط نور تا F700 سرد می‌شوند بذون اینکه‌در معرض هوا قرار گیرند.
(3-2) آب بندی توسط خلاء Vacum Impregentation:
این روش یک فرایند نهائی بسیار بارزش روی فلزات می‌باشد که بنا بر پاره‌ای از دلایل ناشناخته مانده‌است. این تکنولوژی مربوط به اواخر سال 1940 می‌باشد که بصورت گسترده در اوایل 1950 اجرا شد.در این روش از خلاء فشار استفاده میشود تا حفره‌هایی که در عمل برای اکثر قطعات بوجود می‌آیدتوسط یک ماده پوشاننده که بطور معمول چسب پلاستیک می‌باشد پر شود.
(4-2) انواع حفره‌ها:
حفره‌هایی که در قطعه ایجاد میشود همیشه مشکل‌ساز میباشند. این حفره‌ها بیشتر بوسیلة‌کاوسیتاسیون گاز، وارد شدن مواد خارجی با لایه‌های اکسید و انقباض‌های داخلی بوجود می‌آید. این‌منافذ بیشتر در قطعات ریخته‌گری از جنس آلومینیوم، روی، برنز و آهن بوجود می‌آید.
بطور کلی منافذ بصورت میکرو و ماکرو طبقه‌بندی می‌شوند. حفره‌های ریز یا micro porisity بدون‌میکروسکوپ به سختی قابل مشاهده و دستیابی میباشند.
اما حفره‌های بزرگتر یا macro porosity اغلب در سطح قطعه پدید می‌آید و با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده است. در ایجا سه نوع از حفره‌های را معرفی می‌نمائیم:
الف) حفره‌های عیان
ب) حفره‌های ناپیدا
ج) حفره‌های سرتاسری یا راه به در
حفره‌های میانی:
این حفره‌ها یک منطقه خالی میباشند که بطور کامل داخل قطعه میباشند و بعنوان شکل مشخص‌نمی‌شوند مگر اینکه در حین ماشینکاری مشخص شود.
حفره‌های سرتاسری:
این حفره‌ها همانطور که از نامشان پیداست بطور سراسری در قطعه بوجود می‌آیند بطوریکه حتی کازهاو مایعات می‌توانند در درون این حفره‌ها به راحتی حرکت کنند.
حال در اینجا به بحث در مورد آببندی قطعات توسط خلاء یا Vacum Impregnation می‌پردازیم.
آببندی توسط خلاء:
مهندسان به دلایل مختلف این فرایند را ایجاد کرده‌اند که برخی از دلایل یا مزایای این فرایند می‌تواند ازقرار زیر باشد.
1) میزان تحمل فشار قطعات خراب را ترمیم می‌کند یک قطعه آببندی شده همان مقدار فشار ار تحمل‌می‌کند که یک قطعه سالم قادر به تحمل آن می‌باشد.
2) خوردگی‌های داخلی را قبل از رخ دادن متوقف می‌کند
3) حفره‌های ریز (micro porosity) را آببندی می‌کند.
4) از خوردگی بین سطوح دو فلز غیرهمسان که روی هم سوار شده‌اند جلوگیری می‌کند.
5) نحوة قرارگیری دو فلز که روی هم سوار شده‌اند را بهبود می‌بخشد.
فصل 3
(1-3) طرح شماتیک دستگاه
(2-3) شرح مختصر دستگاه
(2-3) تشریح مختصر دستگاه:IMPREGNATION
اساس عملیات پرکردن حفره‌ها و آببندی قطعات ریختگی، تزریق جسب (ماده شیمیائی خاصی بنام )در داخل حفره‌ها و مکهای انقباضی میکرو قطعات ریختگی آلومینیومی و درنتیجه آببندی نهائی‌حفره‌های میکروسکوپی این قطعات می‌باشد.
بطور خلاصه عملیات زیر بر روی قطعات انجام میشود:
1- ابتدا قطعات بوسیله جریان آب گرم تمیز کننده چربی‌زدایی شده و سپس داخل سبد چیده میشود.سپس سبد داخل محفظه خلاء قرار گرفته و خلاء خشک انجام میشود و ماده شیمیائی بنام از داخل‌محفظه چسب بداخل محفظة خلاء پمپ یم شود و در ادامه خلاء تر انجام می‌گردد. بواسطه کاهش‌فشار چسب بداخل حفرات میکروسکوپی قطعات نفوذ می‌کند. خلاء اعمالی حدوداً
2- bar 2/0 مطلق یا Bar 8/0- نسبی است و کل زمان که قطعات داخل محفظه خلاء قرار می‌گیرند وعملیات فوِ انجام میشود حدود 12 دقیقه است و دمای چسب حدود 0C20 ثایبت نگه داشته‌می‌شود.
3- پس از آن سبد قطعات از داخل محفظه خلاء برروی محفظه چسب قرار میگیرد تا چسب‌های‌موجود برروی قطعات بداخل آن برگشت داده شود. همانگونه که قبلاً ذکر شد محفظه چسب مجهز به‌خنک کننده‌ای است که ماموریت آن حفظ درجه حرارت محلول چسب در زیر 0C20 می‌باشد.
4- در ادامه سبد قطعات داخل وان آب سرد قرار میگیرد آب موجود داخل این تانک بواسطة جریان هوامتلاطم می‌گردد. بعد از شستشوی قطعات در آب سرد، سبد قطعات وارد تانک آب گرم با دمای 0C90میشود. قطعات داخل این تانک بمدت 15 دقیقه نگهداری میشود تا چسب نفوذ کرده بداخل قطعات‌بصورت پلیمر درآید. این تانک مجهز به پمپ مکنده بخارات می‌باشد.
حرارت، چهار عدد هیتر الکتریکی در درون تانک تعبیه گردیده است، آب درون این تانک با استفاده ازترمومتر در دمای 0C90 ثابت نگه داشته میشود. تانک مذکور دارای درب ویژه‌ای است که در هنگام‌انجام عملیات توسط جک بادی بسته میشود. درب فوِالذکر دو جداره بوده و بگونه‌ای طراحی شده‌که بخارات حاصله را با استفاده از سیستمهای مکنده (هوا) از محیط خارج کرده و از انتشار بیش از حدبخارات در فضا جلوگیری مینماید.
5- مجموعه سبدهای نگهداری و حمل قطعات
برای حمل و جابجایی قطعات در مراحل مختلف فرآیند می‌باشد. جهت اطمینان از انجام کامل مراحل‌رزین‌دهی، شستشو و پخت، قطعات در سبدهای ویژه‌ای قرار می‌گیرند. درب سبدهای مزبور در طی‌عملیات قفل شده و از بیرون افتادن قطعات جلوگیری می‌کند. پنج (5) سبد با ابعاد تقریبی زیر در این‌مجموعه قرار دارند.
6- مجموعه جابجا کننده قطعات
متشکل از جرثقیل الکتریکی با قدرت حمل بار و سایر تجهیزات مربوطه و پایه و سازه‌های فلزی موردنیاز برای حمل قطعات در طول سیستم می‌باشد.
7- سکو کاری
به عرض تقریبی 800 mm و طول مورد نیاز برای کل سیستم همراه با سازه‌ها و اجزاء مورد نیاز است.
8- مجموعه کنترل الکتریکی و اتوماتیک سیستم
متشکل از باکس الکتریکی است که حاوی ورودی و خروجی‌ها الکتریکی و سویچهای اصلی و کلیه‌اجزاء الکتریکی لازم می‌باشد. کنترل اتوماتیک و عملکرد تنظیم شده اتوکلاو و تانک ذخیره رزین،همچون کنترل درجه حرارت رزین و آب و وان پخت و تنظیم خلاء و غیره توسط این مجموعه صورت‌میگیرد.
فصل 4: طراحی کلی پروسه
(1-4) طراحی مخزن وکیوم
(2-4) طراحی مخزن رزین
(3-4) طراحی مخزن شستشو
(4-4) طراحی مخزن پخت
(5-4) طراحی سبد
طراحی کلی پروسه:
نکته‌ای که در اینجا می‌بایست مد نظر قرار گیرد شرح جزئیات بخشهای مختلف دستگاه می‌باشد که این‌شرح جزئیات در این قسمت به تفصیل گفته میشود.
1-4) محزن خلاء: Vacum Tank
به دلیل اهمیت این قسمت از دستگاه در بخش بعد راجع به آن مفصلاً توضیح خواهیم داد.
2-4) محزن رزین: Resin Tank
این قسمت که وظیفه ذخیره رزین را بر عهده دارد یکی از مهمترین بخشهای این دستگاه می‌باشد. تدوین‌وظیفة این بخش علاوه بر ذخیره رزین ثابت نگهداشتن دمای رزین در یک محدوده دمای مشخص‌می‌باشد. که این امر باعث بوجود آمدن پیچیدگی خاصی در طراحی این بخش میشود.
این محدودة دمائی 18-200C می‌باشد حال برای اینکه به این هدف دست پیدا کنیم می‌بایست یک‌سیکل تبرید در کنار دستگاه تعبیه گردد. این سیکل و بطور دقیق‌تر چیلر تبرید شامل قسمتهای اصلی‌زیر می‌باشد:
a چیلر هوا خنک با کندانسور آبی با قدرت kw 12.6 به شخصه IRLC15
b پمپ سیرکولاسیون بادبی lit/min 50 از نوع NA-2A
c مبدل حرارتی (کندانسور) که جزئیات آن در درون نقشه‌های پایانی بطور کامل آمده است با قدرتkw 12.6حال به توضیح در مورد هر یک از این قسمتها می‌پردازیم:
الف) چیلر این دستگاه همانطور که گفته شد از نوع هوا خنک، با مشخصه IRLC15 که طبق جداول‌مربوطه انتخاب شده با توان kw 12.6یا MP 15 (موتور کمپرسور) که خود شامل 13 جزء می‌باشد که‌تمام اجزاء طبق لیست زیر مرتب می‌شوند
1) کمپرسور Compressors
2) شیر دستی hand valve
3) سوئیچ فشار pressure switch
4) جداسازی روغن Dil Separactor
5) کندانسورهای هواخنک Air Coold Condensers
6) خشک کننده drier
7) گیرنده Receiver
8) شیر انبساط ترمواستاتیک Expansional Valve
9) شیشة جانبی Sight glass
10) واحد چگالش آب سرد Nater cold condensity unit
11) شیر دستی Hand valve
12) گیج فشار Pressure gage
13) گیج فشار Pressure gage
جزئیات شماتیک این سیستم در نقشه وربوطه آمده است.
ب) پمپ سیرکولاسیون با دبی lit/min 50 از نوع NA-2A می‌باشد که طبق جداول مربوطه انتخاب‌می‌شود.
ج) مبدل حرارتی یا در واقع کندانسوری که در داخل مخزن رزین قرار گرفته است خود دارای اجزای‌بسیار زیادی می‌باشد که تمام جزئیات آن در نقشه‌های مربوط آنده است که مشخصات فنی کلی این‌قطعات طبق نقشه از قرار زیر است:
1) فلج مکش ‘’ ½ 2از جنس st 316
2) صفحه با ابعاد 100030010 از جنس st 316
3) فلنج دهش ‘’2 از جنس st 316
4) لولة ‘’ ½ 2از جنس st 316
5) لولة ‘’ 2از جنس st 316
6) لولة ‘’ ½ 1از جنس st 316
7) صفحه با ابعاد 88818810 از جنس st 316
8) صفحه با ابعاد 900905 از جنس st 316
9) صفحه با ابعاد 900905 از جنس st 316
10) صفحه با ابعاد 890855 از جنس st 316
11) صفحه با ابعاد 8881885 از جنس st 316
در اینجا لازم می دانیم که شرحی از مشخصات بدنة مخزن و تجهیزات نیوماتیکی بکار رفته در این مخزن را بیاوریم. بدنة کلی مخزن از 5 عدد صفحه از جنس 37st با ضخامت 8 میلی متر و با ابعاد 1250 1250 میلی متر تشکیل شده است.
در کف مخزن دورتادور کف 4 عدد مبشی 37st، 12504040 برای تقویت مخزن جوش داده شده است استاندارد نبشی ها 1028DIN می باشد.
این مخزن دارا ی4 عدد پایه از جنس 37st با ضخامت 8 میلی متر و به ارتفاع 250 میلی متر می باشد. تجهیزات نیوماتیکی سیستم همانطور که در فصلهای بعدی نحوة انتخاب آنها گفته می شود از قرار زیر است:
جک نیوماتیک بکار گرفته از نوع /SG/CX125 با کورس mm450 و شفت mm30P می باشد. همچنین لولائی سرجک 125CX/AS/ و پایه لولائی جک 125CX/AN/ و نشیمنگاه جک 125CX/P/ می باشد
(3-4) مخزن شستشو:
وجود این مخزن از این بایت مورد اهمیت است که یک شستشو نهائی پس از خارج کردن قطعات از داخل مخزن سانتریفوژ روی آنها در این مخزن انجام می پذیرد. این شستشو توسط آب شهر و ایجاد تلاطم در داخل آب صورت می گیرد.
شکل مخزن و ابعاد آن به دلیل کار ساده ای که این مخزن انجام می دهد دارای طراحی پیچیده و خاصی نیست بلکه بدنة کلی این مخزن از 5 عدد صفحه به ابعاد 8mm12501250 تشکیل شده که این ورقها به جوش داده شده اند. نحوه جوش دادن این ورقها در محل اتصال دو ورق در تمامی برش خورده از یک گوشة مخزن درشکل زیر می باشد.
و همچنین دارای 4 عدد پایه به ضخامت 8mm می باشد. شکل شماتیک این مخزن بصورت زیر است.
تنها موردی که در نخزن شستشو حائز اهمیت است چگونگی ایجاد تلاطم در آب می باشد. این مخزن دارای یک شیر سولونوئیدی می باشد در سر راه ورودی آب شیر قرار دارد یک لول سوئیچج که کنترل ارتفاع آب را در درون مخزن بر عهده دارد این لول سوئیچ هنگامیکه سطح ارتفاع آب به اندازة مورد نظر برسد با ارسال پیام به شیر سولونوئیدی’’1ورودی آب را قطع می کند.
از دیگر تجهیزاتی که در مخزن شستشو حائز اهمیت است وجود 8 نازل اسپری می باشد که در هر وجه بدنه مخزن 2 عدد نازل وجود دارد که تمامی این نازلها از طریق هوای فشرده تغذیه می شود.
همچنین وجود یک خروجی سرریز آب نیز الزامی است تا وقتیکه ارتفاع آب بیش از حد زیاد شود آب اضافی را به طرف فاضلاب هدایت نماید و نیز یک خروجی مخزن و تخلیه آب مخزن وجود دارد که جزئیات تمام تجیزاتی که گفته شد در نقشه های مربوط در انتهای پایان نامه آمده است.
(4-14) مخزن پمپ رزین یا پلیمریزاسیون:
یکی از مهمترین بخشهای بکار گرفته شده در سیکل کاری فرایند Impregnation مخزن پخت رزین یا پلیمریزاسیون می باشد . قطعات پس از اینکه دو مخزن خلاء به چسب یا رزین آغشته شدند و رزین اضافه آنها در مخزن سانتریفوژ گرفته شود در ادامه در نخزن شستشو توسط آب، رزین باقیمانده بطور کامل شسته می شود و در نهایت برای اینکه سیکل کاری انجام شده برای نشت بندی قطعات به اتمام رسید و رزین روی قطعات را به پلیمر تبدیل شدند به یک عملیات حرارتی نیاز می باشد که این عملیات در مخزن پخت و توسط آب گرم انجام می شود.
در درجه حرارت 0C90 می باشد که قطعات طی مدت زمان خاصی در درون مخزن در آب گرم قرار می گیرند. این زمان پخت حدود 20 دقیقه می باشد.
حال برای اینکه ب این خوساته خود دستیابی پیدا کنیم نیاز به ادواتی داریم که مخزن پخت می بایست به آنها مجهز باشد از آن جمله یک عدد بویلر می باشد که در درجه حرارت آب را به 0C90 می رساند و به داخل مخزن می فرستد علاوه بر آن خود مخزن با وجود اینکه شباهت زیاید به مخزن شستشو دارد و کمی مجهزتر از مخزن شستشو می باشد. این مخزن از دو جدار تشکیل شده است:
الف) جدار داخلی
ب) جدار خارجی
جدار داخلی این مخزن شامل 5 عدد ورق از جنس S.S با ضخامت 8mm می باشد که به هم جوش داده در قسمت پائین مخزن به جدار داخل 4 عدد شمش چهارگوش از جنس ST 37 با مشخصات 20-DIN1014 بطور سرتاسری جوش داده شده است.
این مخزن دارای یک جدار خارجی نیز می باشد. این جدار از یک ورق 2mm با ابعاد 12501250 تشکیل شده است که این 4 ورق روی شش چهارگوش برروی جدار داخلی به هم دیگر جوش داده شدهد است.
از دیگر نقاط قابل توجه در این مخزن چگونگی درب مخزن می باشد. این درب دارای یک شبکه بندی خاصی می باشد که اجازه می دهد بخار آب از داخل مخزن مکیده شود این درب دارای یک شبکه بندی خاصی می باشد که اجازه می دهد بخار آب از داخل مخزن مکیده شود و به بیرون هدایت شود.
درب مخزن از جنس ST37 شامل 5 عدد سپری T30DIN1024 از جنس ST37 با ابعاد 1250736 و همچنین 5 عدد نبشی T30DIN 1028 از جنس ST37 و دورتادور درب ورق 3mm جوش داده شده است در روی یک عدد فلنج فن هواکش از جنس ST37 قرار دارد تا بوسیلة یک فن از نوع CMV200 که در امتداد فلنج تعبیه شده بخارات بوجود آمده در مخزن پمپ از این طریق به فضای خارج هدایت شوند جزئیات فنی فلانج از قرار زیر است
1) اوله هانسمان ’’4.5 از جنس ST35 با مشخصات 84114.3
2) فلانج از جنس ST37
از مطالبی که باید در مورد درب مخزن گفته شود نحوة لولابندی درب مخزن می باشد این درب شامل 3 عدد لولا می باشد لولای کوچک تر در طرفین یک لولای اصلی قرار می گیرد. لولای اصل که در وسط قرار گرفته است در اصل بازوی جک نام دارد زیرا که جک پنوماتیک به این بازو وصل شده است.
مشخصات جک همانند جکهای بکار رفته در مخزن وکیوم و مخزن چپ می باشد از قرار زیر است
باسکول 400mm شفت 30mm و 125 SG-CX
(5-4) طراحی سبد:پ
یکی از مهمترین بخشهای این دستگاه سبد می باشد که شاید خیلی مورد توجه قرار نمی گیرد. ولی با توجه به وظیفه ای که بر عهده سبد می باشد می توان گفت که جزء مهمی از دستگاه می باشد.
چه عواملی باعث به وجود آمدن آفات گلخانه ای می‌شوند؟
| دسته بندی | کشاورزی و زراعت |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 1223 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 66 |
مقدمه:
در چند دهه اخیر تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگی نظیر تهران بازار مصرف بزرگی را برای محصولات کشاورزی فراهم کرده است. لذا زمین های کشاورزی، تا شعاع زیادی نسبت به این مراکز برای رفع نیازهای غذایی این جمعیت اختصاص یافته است اما با گسترش جمعیت در شهرها به تدریج نیاز به روش های جدیدی که توانایی تولید بالاتر و برداشت محصول خارج از فصل را داشته باشد، بیشتر آشکار می شد لذا به تدریج گلخانه ها این تحول عظیم را به وجود آوردند. گلخانه ها با ایجاد شرایط بسیار مناسب رشد محصولات به صورت مصنوعی برای اولین بار این امکان را به وجود آورد ند که محصولات مختلف را در تمام فصول به دست مصرف کننده برسانند .
از جمله محصولاتی که با این روش تولید شد انواع سیفیجات،گلهای زینتی وبه طور کلی انواع محصولات کشاورزی بود که برای کاشت و عرضه این محصول به بازار گلخانه های متعددی در اطراف شهرهای بزرگ از جمله تهران ساخته شدند. گلخانه ها با به وجود آوردن شرایط آب و هوایی مساعد می توانند همزمان به تکثیر آفت و بیماری های این محصول نیز کمک کنند. در این مقاله سعی می شود حشراتی که در محیط گلخانه روی محصول خسارت وارد می سازند، معرفی شوند تا گلخانه داران با شناخت بهتر این حشرات را ه های مقابله با آنها را به طریق علمی به کار گیرند، زیرا بسیار دیده شده است که یک گونه حشره توانسته به محصول گلخانه های زیادی خسارت هنگفتی وارد کند.
فصل اول
آفت چیست و چه عواملی باعث به وجود آمدن آفات می‌شوند؟
آفت موجودی است که خسارت اقتصادی داشته باشد. علل پیدایش آفت درسه موضوع اصلی خلاصه می شود: 1) وارد شدن موجودات به مناطق جدید (Invasion) تهاجم
2)تغییرات اکولوژیکی
3)تغییرات اجتماعی_اقتصادی
تهاجم یکی از موضوعات بسیار مهمی است که مخصوصاً در طی قرن اخیر بدلیل سهل‌الوصول شدن مسافرت‌ها، بسیار گسترش پیدا کرده است. در واقع تعداد بسیار زیادی از آفات مهم و کلیدی در نقاط مختلف دنیا آفاتی هستند که از یک نقطه یا منطقه پَراکنش بومی به مناطق جدید وارد شده‌اند و بدلیل اینکه این آفات بدون دشمنان طبیعی خود به مناطق جدید وارد می‌شوند عموماً تبدیل به آفت می‌شوند. مثال‌های بسیار زیادی در این زمینه در کشورهای اروپایی و در ایران وجود دارد.
به عنوان مثال در راسته (Hemiptera) تعداد زیادی از شپشک‌ها مثل (Quadraspidiotus pernisiosus) یا شپشک های سان ژوزه مثل (Chrysomphalus dictyospermi) یا شپشک سپردار قهوه‌ای، سپردار قرمز یا (Aonidiella aurantii)، و(Aonidiellacitri)، یا شپشک استرالیایی مثل (Icery apurchasi) وجود دارند. کرم ساقه خوار برنج
(Chilo suppresalis) از راسته (Lepidoptera). مگس مدیترانه‌ای میوه‌ای (Ceratitis capitata) از راسته (Diptera) از زیر رده (Acari) گونه‌هایی مثل (Panonychusulmi) و (Panonychus citri) از گونه‌های بسیار مهم هستند که از طریق گیاهان زراعی و گیاهان زینتی و احتمالاً مرکبات از نقاط مختلف دنیا وارد کشور ما شده‌اند .
نقش قرنطینه :
در ایران قرنطینه نقش مهم جلوگیری از ورود آفات جدید به کشور را به عهده دارد. برای مثال پس از بررسی‌های لازم توسط موسسه تحقیقات آفات و بیماری‌ها روی نوعی چمن وارداتی از کشور هلند (برای تعویض چمن استادیوم آزادی) از ورود آن به کشور جلوگیری بعمل آمد .
دومین عامل که باعث تبدیل موجودات به آفت میشود تغییرات اکولوژیکی است. تغییرات اکولوژیکی با تاریخچه کشاورزی قرین است. هر عملی که انسان در طبیعت انجام می‌دهد نوعی تغییر اکولوژیکی به همراه دارد. تغییرات اکولوژیکی در طی سده اخیر بسیار زیاد بوده است. تک کِشتی‌های وسیع، استفاده از واریته‌های پر محصول، و عملیات اَگرو تکنیکی مثل سمپاشی باعث شده است که تعادل در اکوسیستم و طبیعت به هم بخورد .
حتی کشت گیاهان زینتی در گلخانه نوعی تغییر اکولوژیکی است. معمولاً از طریق وارد کردن دشمنان طبیعی، آفات در گلخانه‌ها را کنترل میکنند. در اکوسیستم طبیعی و در شرایط طبیعی زنجیره‌های غذایی بسیار پیچیده توسط تعداد بسیار زیادی آفت و دشمنان طبیعی ایجاد شده‌اند. از آنجا که سموم در طی نیم قرن اخیر این زنجیره پیچیده را بر هم زده‌اند، برای ایجاد تعادل مجدد زنجیره‌های غذایی بین گونه‌های گیاهخوار، پارزیتوئیدها و پرداتورها حداقل به پنجاه سال تلاش مداوم نیاز داریم .
در بین عوامل بر هم زننده تعادل اکولوژیک، قطعاً سموم و ترکیبات شیمیایی از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. بطوریکه سمپاشی زیاد بخصوص برای مدت طویل در محیط باعث تقویت ژن مقاوم در برابر این ترکیب شیمیایی شده و در طی سالیان متمادی، این جمعیت از طریق زاد و ولد افزایش پیدا می‌کند. و نهایتاً بعد از مدتی یک جمعیت مقاوم به سموم در طبیعت ظاهر میشود .
همچنین کاربرد سموم، باعث ایجاد آفت در مواردی نیز میشود. آفات ثانوی آفاتی هستند که از طریق کاربرد ترکیبات شیمیایی بوجود می‌آیند. بدین صورت که آفت خاصی در طبیعت که دارای جمعیت پایینی نیز می‌باشد بر اثر استفاده سموم از بین رفته ولی گونه‌هایی که آفت محسوب نمی‌شوند بعد از مدتی به آفات خطرناک تبدیل می‌شوند
فصل دوم
) Hemiptera (
راسته ناجوربالان وانواع مهم خانواده های ان
ناجوربالان (Hemiptera)
این راسته یکی از بزرگترین راسته‌های حشرات است. مهمترین خصوصیت مورفولوژیک این حشرات ساختمان بالِ جلو است. بال جلو در قسمت قاعده‌ای،ضخیم و چرمی شده است و از قسمتها و نواحی مختلفی تشکیل میشود که عبارتند از:
1) Corium
2) Clavus
3) Cuneus
و بخشهای دیگر که، در تفکیک خانواده‌های سن‌ها اهمیت زیادی دارد.البته این بخش‌ها در همه سن‌ها وجود ندارد، بخش انتهایی بال جلو کاملاً حالت غشایی دارد و دارای تعدادی رگ‌بال است. که این قسمت در تفکیک خانواده‌هامورد استفاده قرار می‌گیرند. قطعات دهانی سن‌ها از نوع زَنَنده مَکَنده است، بنابراین از شیره گیاهی و در مواردی از خون تغذیه میکنند. سن‌ها به دو گروه اصلی خشکی‌زی و آبزی تقسیم می‌شوند. گونه‌های خشکی‌زی تعدادی شکارگر هستند و از گیاهان و خون انسان و سایر جانوران استفاده میکنند. یک بخش عمده از سن‌ها نیز آبزی هستند. سن‌ها دارای تعداد زیادی زیر راسته هستند که مهمترین زیر راسته‌ها عبارتند از:
1) Nepomorpha
2) Gerromorpha
3) Pentatomorpha
4) Cimicomorpha
Nepomorpha*
راسته (Nepomorpha) شامل سن‌های آبزی هستند: سن‌های(Aquatic)
در زیر آب شنا میکنند و از ا نواع موجودات در داخل آب تغذیه میکنند،
مهمترین خانواده‌ها عبارتند از:
1) Nepidae
2) Blostomatidae
3) Corixidae
که در محیط آب از انواع حشرات مثل لارو پشه‌ها و سایر آبزی‌ها تغذیه میکنند.
Gerromorpha*
زیر راسته دیگر ، زیر راسته جرومورفا است که سن‌های نیمه آبزی یا
(Semi aquatic) میباشند. این سن‌ها شکارگر و در کنار یا سطح آب از
انواع بندپایان از جمله حشرات تغذیه میکنند. زیر راسته دیگر که از اهمیت
بیشتری نسبت به راسته‌های قبل برخوردارند، سن‌های راسته (Cimicomorpha) و (Pentatomorpha) هستند.
Cimicomorpha*
سن‌های زیر راسته،(Cimicomorpha)که تعدادی از آنها گیاهخوار و تعدادی شکارگر و تعدادی دیگر از آنها خون‌خوار هستند. به بعضی از آنها مختصراً اشاره می‌کنیم: خانواده،(Tigidae) اولین خانواده هستند. به این سن‌ها (Lace bugs) می‌گویند. به دلیل اینکه سطح بدنشان کاملاً مشبک است و از نظر فرم بالهای جلو، مواردی که در سن‌های قبلی ذکر شد در این سن‌ها دیده نمی‌شود. تعدادی از سن‌های بسیار مخرب در این خانواده قرار دارند و بعضی از آنها گیاهان زینتی منازل را مورد حمله قرار می‌دهند. اما عموماً از سطح زیری برگ‌ها تغذیه میکنند. تغذیه آنها باعث ایجاد لکه‌های زرد رنگ و در تراکم بالا باعث قهوه‌ای شدن برگ‌ها شده و موجب ریزش برگ‌ها و خساراتی از این جمله به گیاهان زینتی وارد می‌کند.
از جمله عمومی‌ترین گونه‌های این خانواده در ایران، گونه‌ای به نام(Stephanitis pyric) که بر روی گیاهان زینتی مثل (به ژاپنی) و سایر گیاهان فعالیت می‌کند و خساراتی را وارد می‌کند.
خانواده دیگر، خانواده (Miridae) است. این خانواده از بزرگترین گونه سن‌ها از نظر تعداد بوده و به آنها (Plant bugs) یا (Leaf bugs) گفته میشود و این سن‌ها از برگ گیاهان و شیره گیاهی تغذیه میکنند .
سن‌های گیاهی حشراتی به طول ۴ تا ۱۰ میلی‌متر با بدنی نرم میباشند. راه تشخیص این حشرات بالهای جلوی آنها می‌باشد. بال جلوی آنها دارای قسمتی به نام (Cuneus) هستند که در بیشتر سن‌ها این قسمتها دیده نمی‌شود .
یکی دیگر از گونه‌هایی که در محیط‌های گلخانه‌ای و در محیط پرورش گلهای زینتی فعالیت می‌کند سنی به نام (Lygus regulipennis) است که از گل‌ها تغذیه می‌کند و باعث ریزش گل‌ها میشود. این سن‌ها عموماً به صورت تخم هستند که تخمشان را در داخل بافت گیاهان قرار داده و زمستان گذرانی میکنند و یکی از آفات مهم گیاهان زینتی در گلخانه‌ها هستند .
از زیر راسته (Cimicomorpha) چند خانواده شکارگر هستند مثل خانواده (Reduviidae)، خانواده (Anthocoridae) و تعدادی دیگر نیز خون‌خوارند مانند خانواده (Cimicidae) که در منازل از خون انسان تغذیه میکنند.
آیا سن‌های شکارگر در شرایط گلخانه‌ای نیز وجود دارند؟
سن‌های شکارگر که از جمله مهمترین آنها خانواده (Anthocoridae) ا ست ، در مواردی بصورت تجاری و انبوه تولید می‌شوند. و در کنترل تعدادی از آفات گلخانه‌ای نقش بسزایی دارند. برای مثال: بعضی از گونه‌های سن‌های خانواده (Anthocoridae) مثل سن‌های جنس (Orius) برای کنترل کنه‌ها و تریپس‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
Pentatomorpha*
سن‌های زیر راسته (Pentatomorpha) غالباً دارای بدنی بیضی شکل هستند و تقریباً اکثریت آنها گیاه‌خوارند. تعداد کمی نیز از این گونه‌ها شکارچی میباشند. این زیر راسته شامل خانواده بسیار مهمی بنام (Lygaeidae) هستند که به آنها (Seed bugs) یا سن‌های بذری نیز گفته میشود. که از بذر گیاهان زینتی مختلف تغذیه میکنند. خانواده دیگر (Scutelleridae) می‌باشد. در این گونه سن‌ها سِپَرچه‌ها رشد زیادی کرده و تقریباً تا انتهای بدن کشیده شده و بال‌ها نیز در زیر این سپرچه‌ها قرار گرفته‌اند. یک نوع از گونه‌های مهم که در ایران به گیاهان خسارت می‌زند گونه‌ای به نام (Integriceps) است که یکی از مهمترین آفت‌های گندم است و سالانه مبالغ هنگفتی صرف مبارزه با این نوع آفت میشود .
خانواده دیگر، خانواده (Pentatomidae) است. در این خانواده بر خلاف خانواده(Scutelleridae) سپرچه‌ها به صورت مثلثی است. این سن‌ها بسیار بَدبو هستند و به آنها (Stink bugs) می‌گویند. این حشرات بوی بسیار ناخوشایندی تولید میکنند. اکثراً گیاه‌خوارند و از چند گونه از حشرات مضر تغذیه میکنند.
فصل سوم
(Homoptera)
راسته جوربالان وانواع مهم خانواده های ان
جوربالان(Homoptera)
راسته دیگر این حشرات تحت عنوان (Homoptera) یا جوربالان هستند.این راسته گروه‌های مختلفی از حشرات را در بر میگیرد. در اصل این راسته شامل پسیل‌ها، سفید بالک‌ها یا (White flies)، شپشک‌ها یا(Scale insect) ، شته‌ها یا (Aphids) و زنجره‌ها زنجرک‌ها می‌باشد. تعداد بسیار زیادی از آفات گیاهان زینتی در این راسته قرار دارند. این راسته به دو زیر راسته تقسیم می شود:
1- زیر راسته (Auchenorrhyncha)
2- زیر راسته (Sternorrhyncha)
زیر راسته (Auchenorrhyncha) شامل زنجره‌ها و زنجرک‌ها است.
زنجره‌ها حشراتی نسبتاً بزرگ هستند که بالهای آنها غشایی بوده و دارای تعداد زیادی رگ‌بال هستند. در این حشرات چشمهای مرکب وضعیت معمولی دارند و دارای شاخک‌های مویی بسیار کوتاه هستند. در زنجرک‌ها هم معمولاً شاخک‌های مویی بسیار کوتاه هستند .
زنجره‌ها دارای دو ویژگی مهم هستند، اول این که مراحل پورگی‌شان در داخل آب سپری میشود، مراحل پورگی چندین سال و حتی در بعضی از گونه‌ها حدود ۱۰ تا ۱۲ و در پاره‌ای اوقات تا ۱۷ سال طول می‌کشد که در زیر خاک سپری میشود و از ریشه گیاهان مختلف تغذیه می‌نمایند .
حشرات کامل این گروه عمر چندانی ندارند، ۱۰ تا ۲۰ روز و حداکثر یک ماه بیشتر زنده نمی‌مانند. بعد از اینکه تخم خودشان را در داخل سر شاخه‌های گیاهان قرار دادند، می‌میرند. تخم این حشرات بعد از مدت یک ماه فارغ می شوند. پوره این حشرات از داخل سر شاخه گیاهان خارج شده و به داخل خاک می‌افتد و مدت زمان زیادی را در داخل خاک سپری میکنند. و از ریشه‌ی گیاهان تغذیه میکنند .
تخم گذاری حشرات کامل یکی دیگر از روشهایی است که این حشرات به گیاهان خسارت می زنند. این روش تخمک‌گذاری حشرات، روی گیاهان گاهی باعث خشکاندن سر شاخه‌های گیاهان مختلف از جمله گیاهان زینتی مثل رز و سایر گیاهان میشود.
گروهی دیگر از حشرات این راسته، زنجرک‌ها هستند که شامل چند خانواده مهم (Cicadellidae)، (Membracidae) و (Cercopidae) که در بین آنها خانواده (Cicadellidae) از اهمیت بیشتری برخوردار است.
یکی دیگر از گونه‌های مهم این خانواده، گونه‌ای به نام (Zyging palidifrons) است که از آفات مهم گلخانه‌ای می باشد (Zyging palidifrons) .توانایی تولید چندین نسل را بر روی گیاهان زینتی در شرایط گلخانه‌ای دارد. خسارت آنها به صورت لکه‌های زرد رنگ بر روی گیاهان است و در تراکم‌های بالا، می‌توانند منجر به خشک شدن برگ‌های گیاهان بشوند. این حشرات تخم خودشان را در داخل سر شاخه‌های ظریف گیاهان قرار می‌دهند و در مواردی قادر به خشک کردن سر شاخه‌های گیاهان هستند . گونه‌ای دیگر که بر روی رز فعالیت می‌کند زنجرکی است به نام (Edvardsiana rosae)که این زنجرک حدود ۵ میلی‌متر طول دارد و در پشت برگ‌های گیاهان فعالیت می‌کند. این حشرات به رنگ روشن و چشمهای آنان به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای است. زمستان را به صورت تخم سپری میکنند و در بهار از تخم‌ها فارغ می‌شوند. پوره این حشرات پس از فارغ شدن در سطح زیری برگ‌ها به تغذیه از شیره گیاهان می‌پردازند. هر حشره ماده توانایی تولید حدوداً ۲۵۰ عدد تخم را دارد و در هر سال این نوع زنجرک چندین نسل تولید می‌کند.
(SpellESternorrhyncha)
زیر راسته ( SpellESternorrhyncha) در برگیرنده تعدادی از مهم ترین آفات گیاهان گلخانه ای است. این زیر راسته شامل پسیل ها، شَته ها، شپشَک ها و مگس های سفید و سفیدبالک ها (white flies) می باشد. تعداد زیادی از این حشرات با زندگی انگلی خود بر روی گیاهان دیگر، تغییر شکل پیدا کرده بطور ی که از نظر ویژگى های ساختمانی شباهت چندانی به حشرات ندارند .
این حشرات قسمت اعظم زندگی خود را به صورت ثابت و ساکن بر روی گیاهان سپری مى کنند. تمام زیر مجموعه های این راسته گیاهخوار بوده و شامل تعداد زیادی از مهم ترین آفات گیاهان گلخانه ای می باشند.
شته ها (Aphids)
مردم معمولاً حشرات خزنده را به نام شته می شناسند درحالیکه ازدیدگاه دانشمندان فقط آن گروه از حشرات که دارای شاخکهایی هستند که در صورتی که نیازی به شاخکشان نداشنه باشند آنها را تا کرده ودر اطراف بدنشان پنهان میکنند درگروه این جانوران قرار می گیرند.بعضی از این حشرات ساقه گیاهان را سوراخ کرده واز شیره انها تغذیه می کنند. بعضی دیگر از این حشرات شکارچیان فعالی هستند که بدن حیوانات را سوراخ کرده واز خون یا مایعات بدن انها تغذیه می کنند. درحدود 55000 گونه از شته ها تا کنون شناسایی شده وتوسط دانشمندان نام گذاری شده اند انها تقریباً در همه جا به استثناء مکانهای خیلی سرد زندگی می کنند.
اولین گروه این راسته شته ها مى باشند که تحت عنوان بالا خانواده آفی دوییده (SpellEAphidoidea) طبقه بندی می شوند.
شته ها از مهم ترین آفات گلخانه ها هستند که تهدیدی جدی برای گلخانه ها محسوب می شوند. در ابتدای چرخه زندگی این حشرات ماده موثر قرار دارد این حشره ماده می تواند چندین نسل را بدون جفت گیری به وجود آورد. پس از گذشت مدتی تعداد شته ها به میزان زیادی افزایش می یابد. دراین بین حشرات بالداری به وجود آمده اند که می توانند با پرواز تمام گلخانه یا حتی گلخانه های دیگر را نیز به تصرف خود در آورند.
اما شته ها چگونه به گیاه خسارت وارد می کنند؟
این حشرات شیره گیاه را می مکند و هنگامی که تعداد زیادی شته این عمل را انجام دهند گیاه به تدریج ضعیف می شود و توانایی رشد آن هم کم می شود که این پدیده مستقیماً روی میزان محصول به دست آمده اثر می گذارد. از طرف دیگر شته با انتقال عوامل بیماری زای گیاهی و نیز ترشح ماده ای چسبناک از انتهای بدن خود به نام عسلک که محیط مناسبی برای رشد انواع قارچ ها فراهم می آورد نیز به گیاه آسیب وارد می کند. عسلک ترشح شده مورچه ها را نیز به سوی خود جلب می کند و باعث می شود که مورچه ها گاهی خود، تخم شته ها را به گلخانه وارد کنند تا بعد از تکثیر شته، مورچه از شیره آن استفاده کند. لذا در بعضی موارد از شته ها به عنوان گاو مورچه ها نام برده می شود چرا که مورچه ها عسلک شته ها را می دوشند و به مصرف تغذیه خود می رسانند. برای مبارزه با شته ها یکی از مهم ترین راه های مبارزه با مورچه ها است. از طرف دیگر مبارزه با علف های هرز محیط گلخانه که می توانند به عنوان پناهگاهی برای شته ها به شمار روند، استفاده از کفشدوزک هفت نقطه ای که از شته ها تغذیه می کنند و نیز به کار گیری نوارهای زردرنگ چسبنده که این حشرات را به خود جلب می کنند و پس از نشستن حشره روی آن به آن چسبیده و نابود می شوند، موثر خواهند بود. به عنوان آخرین راه مبارزه با شته ها و دیگر آفات گلخانه ها از سموم شیمیایی نیز استفاده می شود نیز استفاده می شود.
شته ها موجوداتی کوچک با ابعاد تا میلى متر، دارای ظاهرى گلابى شکل، بدنی بسیار نرم، قطعات دهانی از نوع زنَنده مَکنده بوده و از شیره گیاهان تغذیه مى کنند.
از دیگر ویژگى های ساختمانی این گروه از حشرات مى توان به عضوى به نام (SpellECurnicule)که در سطح پشتى پنجمین حلقه شکم قرار دارد نام برد.
دامنه میزبانى این حشرات بسیار گسترده بوده و شته‌ها تقریباً روى تمام گیاهان در جمعیت های بسیار بالا دیده مىشوند و از شیره گیاهان تغذیه مى کنند. شته‌ها یکی از آفات بزرگ گیاهان زینتی هستند. تغذیه شته‌ها از شیره گیاهان علاوه بر اینکه باعث ضعف گیاه مى شود، همچنین باعث پیچیده شدن برگ‌ها، بد شکل شدن برگ‌ها و ترشح عَسَلک (شیره گیاهى) مى شود.
شته‌ها پس از مکیدن شیره گیاهان مقدار زیادى عَسَلک دفع مى کنند این ترشحات دفع شده روى سطوح پائینی برگ‌ها و سرشاخه ها ریخته و باعث مىشود که مقدار زیادى گرد و خاک روى سطح گیاهان جذب شود که از عمل فتوسنتز نیز در گیاهان جلوگیری مى کند. همچنین تغذیه آنها باعث انتقال بیماری های ویروسی در گیاهان مختلف مى شود. اغلب در طبیعت شته‌ها با جمعیت هاى بالا بر روی گیاهان مشاهده مى شوند.
جمعیت شته‌ها در برگیرنده مراحل مختلف سنی آن ها مى باشد. پوره های مختلف سنی و همچنین حشرات کامل شته‌ها بر روی گیاهان، در حال تغذیه از شیره گیاهى مشاهده مى شوند.
وظیفه کورنیکول چیست؟
کورنیکول ها وظیفه ترشح ماده اى را به نام فرومون را دارد. فرومون به عنوان یک ماده
جلب جنسى عمل کرده و هنگامى که دشمنان طبیعی مثل بالتوری ها از خانواده
(SpellEChrysopidae)وارد جمعیت شته‌ها مى شوند نیز به عنوان یک ماده هشدار دهنده باعث پراکنده شدن شته‌ها از روی ساقه های برگ‌های آلوده مى شود .
SpellE Aphididae _
SpellE Eriosmatidae _
SpellEPhylloxeridae_
SpellEAdelyidae_
خانواده آفیدیده( SpellEAphididae)
خانواده ( SpellEAphididae) از مهم ترین و بزرگ ترین خانواده شته‌ها است که تعداد گونه های بسیار زیادی دارد. این حشرات از انواع گیاهان مختلف تغذیه مى کنند و یکی از عوامل مهم بیماری های ویروسی گیاهان مى باشد. راه تشخیص این شته‌ها از کورنیکول نسبتاً بزرگ و رشد کرده آنها مى باشد. ترشح مقدار کم موم و یا نبود ترشح در بعضی گونه ها و همچنین قطعات دهانی فعال در جنس نر و ماده راه دیگر تش خیص آن‌هاست .
البته گونه های بالدار این حشره به راحتی از طریق رگ بندی بال از بقیه شته‌ها تشخیص داده مى شوند. به این نحو که رگ میانی (Media) در شته‌های خانواده آفیدیده منشعب است، در حالی که در بقیه شته‌ها رگ میانی معمولی است .
سیکل زندگی شته‌های خانواده ( SpellEAphididae) نسبتاً پیچیده است و شامل نسل های بکرزا و دوجنسی هستند. زمستان گذرانی بصورت تخم دارند و در بهار تخم ها تفریغ مىشوند و پوره هایی که از آن خارج مى شوند بر روی گیاهان میزبان چندین نسل را بصورت بکرزا یا پارتنوژنتیک (SpellEParthenogenetic)تولید مثل مى کنند .
نهایتاً افراد بالدار در جمعیت شته‌ها ظاهر و بر روی گیاهان زینتی و سبزیجات مهاجرت مى کنند، این حشرات بر روی گیاهان زینتی بصورت بکرزا و پارتنوژنتیک تولید مثل مى کنند. این حشرات در اواخر فصل مجدداً بر روی میزبان های اولیه خود بازگشته و بوسیله تولید مثل ادامه حیات مى دهند. و نهایتاً نسلی به نام نسل جنسی ظاهر شده که این نسل شامل افراد نر و ماده است .
شته‌های نر و ماده پس از جفت گیری ما د ه ها تخم هایشان را بر روی سر شاخه گیاهان قرار مى دهند. به دلیل اینکه این حشرات از توانایی فوق العاده زیادی برای افزایش جمعیت برخوردارند شته‌ها را حشراتی بکرزا مى نامند. در مدت زمان بسیار کوتاهی جمعیت بسیار زیادی را بر روی برگ‌ها، گل ها و شاخه های گیاهان ایجاد مىکنند. زمستان گذرانی شته‌ها به صورت تخم است در حالیکه در شرایط گلخانه اى که شرایط در طول سال مناسب است مى توانند نسل های متوالی ایجاد کنند.
خانواده آفیدیده ( Aphididae)
شته‌های خانواده ( Aphididae) مهم ترین آفات گیاهان زینتی وخیار را در برمی گیرند که تعدادی از آنها عبارتند از:
Myzus persicae _
Aphis gossypii _
Aphis craccivora _
Macrosiphum rosae _
Macrosiphum euphorbiae _
Macrosiphuniella sanborni _
و تعداد زیادی از گونه ها که بر روی گیاهان گلخانه ای جزء آفات بسیار مهم محسوب می شوند .
این شته‌ها در شرایط گلخانه ای توانایی ایجاد حدود چندین نسل را در طول سال دارند، طرز تکثیر آنها در شرایط گلخانه ای بصورت بکرزایی است. یعنی در طول سال به روش پارتنوژنتیک ( Parthenogenetic) تولید مثل می کنند . اشاره شد که شته‌ها بصورت تخم زمستان گذرانی می کنند . اما این مربوط به شرایط
طبیعی است و در شرایط گلخانه ای قادر هستند در طول سال ، نسل های متوالی ایجاد کنند. شته‌ها رابطه تنگاتنگی با مورچه ها دارند، در واقع شته‌ها حکم گاو شیرده را برای مورچه ها دارند. هر جا که شته‌ها وجود داشته باشند مقدار زیادی مورچه نیز وجود دارد.
مورچه ها ، شته‌ها را از گیاهان به محل های مناسب منتقل می کنند تا از این طریق شته‌ها، تولید مقادیر بیشتری عَسَلک کند و مورچه ها از عسلک شته‌ها تغذیه می کنند. گونه هایی از شته‌ها دارای نام های خاصی هستند. مانند شته اقاقیا و شته رز، اما به این معنا نیست که شته‌ها با این نام ها شناخته می شوند یا فقط بر روی آن گیاه خاص فعالیت می کنند. بلکه شته‌ها، دارای دامنه‌ی میزبانی نسبتاً وسیعی هستند ، که به تعدادی از آنها اشاره شد .
شته‌های خانواده ( Aphididae) به صورت آزاد بر روی تمام گیاهان فعالیت می کنند .
بطور کلی ایجاد گال در شته‌های خانواده ( Aphididae) دیده نمی شود. این شته‌ها به صورت آزاد بر روی گیاهان فعالیت می کنند ، به همین جهت در معرض خطر حمله دشمنان طبیعی بی شماری قرار دارند مانند لارو و حشرات کامل کفش دوزک ها، لاروبالتوری ها، زنبورهای پارازیتوئید، خانوادهBraconidae) ( و زیر خانواده .(Aphidiinae)
سئوال دیگر اینست که :
آیا رابطه بین مورچه ها و شته‌ها یکطرفه است یا شته‌ها نیز سود می برند؟
رابطه آنها کاملاً دو طرفه است، در واقع مورچه شته‌ها را در روی گیاهان منتقل می کنند و به این طریق باعث پراکنش آنها می شود و آنها را در محل های مناسب تری قرار می دهد. شته وقتی در محل مناسبتری قرار گیرد تولید عسلک بیشتری خواهد کرد و لذا به این طریق مورچه ها هم از این فعل و انفعال دو طرفه بهره مند می شوند .
مورچه ها همچنین در روند فعالیت دشمنان طبیعی شته‌ها ایجاد اختلال می کنند و باعث
دور شدن کفش دوزک ها و زنبورهای پارازیتوئید، از اطراف شته‌ها می شوند، لذا فعالیت مورچه ها بر روی گیاهان مفید ارزیابی نمی شود .
دومین خانواده از شته‌ها، خانواده ( Eriosomatidae) است که به آنها شته‌های گال زا یا(Gall-making aphids) یا شته‌های مومی (Woolly aphids) گفته می شود. تشخیص این شته‌ها از شته‌های خانواده (Aphididae) به این ترتیب است که کورنی کول در این شته‌ها رشد چندانی نکرده است و گاهی کورنی کول وجود ندارد . بعلاوه افراد جنسی فاقد قطعات دهانی فعال هستند . یک ویژگی رفتاری بسیار مهم در این گونه از شته‌ها این می باشد که افراد جنسی این شته‌ها فقط یک تخم تولید می کنند .
در حالیکه در شته‌های خانواده ( Aphididae) این محدودیت در تخم گذاری وجود ندارد و افراد جنسی آنها توانایی تولید تعداد زیادی تخم را دارند.
افراد بالدار این دو خانواده از هم براحتی قابل تفکیک میباشند.
در خانواده ( Eriosomatidae) رگ مدیا فاقد انشعاب است و این شته‌ها همه دو میزبانه هستند و بر روی میزبان اول اغلب تولید گال مشاهده میشود. گا ل بر اثر فعالیت شته و تغذیه شته بر روی برگ و سایر قسمت های گیاه ایجاد می شود. گال ایجاد شده روی گیاه یک محیط کوچک یا یک میکروکلیما را ایجاد می کند و در داخل این محیط کوچک شته‌ها فعالیت می کنند. مبارزه با شته‌هایی که تولید گال می کنند عموماً سخت تر است . زیرا بسیاری از سم ها تاثیر زیادی بر آنها ندارند مگر اینکه سم ها سیستمیک باشند، یا اینکه از سم های نفوذی که قادر به وارد شدن به شیره گیاهی هستند، استفاده شود . تعدادی از گونه های این خانواده دارای اهمیت زیادی می باشند مانند (Tetranura ulmi)که در روی نارون و در محیط شهری دیده می شود و ایجاد گال می کند. گونه های دیگری از جنس ( Pemphigus) مانند (Pemphigus bursarius) بر روی صنوبر ، گال هایی به شکل های مختلف مثل گال کوزه مانند درست می کنند . ( Pemphigus prociphilus )حشره ای است که روی درخت زبان گنجشک و ا فرا تولید گال می کند
آفرینش های هنری آستان قدس رضوی
| دسته بندی | معارف اسلامی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 99 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 140 |
مقدمه
مرحله اول :
هرگز روزی که قرار شد از یک هنرمند و آثارش برای تهیه پروژه دانشجویی استمداد بطلبم به سراغ دلسوخته ای از بارگاه مطهر امام رضا (ع) رفتم.
فکر نمی کردم با پیرمردی آشنا شوم که در اولین برخورد پدرانه اش با آن همه مشغولیات کاری این باور را در ذهنم بیشتر جای دهد که هر کسی را به در این خانه راه نیست. و ظاهراً امام رضا (ع) ما را هم طلبید و تلفن های اولیه به آستان مقدسه و هماهنگی ها را انجام دادم با ضبط صوتی کوچک به حضورش رفتم آنچنان خاضعانه من را در اتاقش به حضور پذیرفت و به سؤالاتم پاسخ داد که تا وقتی کارگاه و کارهایش را نشانم نداد و پیشنهاد فیلم برداری را مطرح نکرد باورم نشد که مردی بزرگ است و دستی چیره دارد بر عالم هنر!
چون من عادت کرده بودم به ژست های ادعا مدارانه به ظاهر هنرمندان دور و برم که حالا می دانم هیچ در چنته ندارند
مرحله دوم:
از سازمان تبلیغات حرم مطهر کتاب راهنمای جامع اماکن متبرکه حرم امام رضا (ع) را گرفتم و از مؤسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضوی سی دی های : باغ ملکوت ، نور و آینه ، ( آب و آبی، ستاره ، کاشی )، آستان عشق را تهیه کردم در منزل مطالعه نمودم و با استاد قراری گذاشتم و دوربین هم کرایه کردم
مرحله سوم:
دوربین به دست با قلم و دفتر راهی خانه دوست شدم. ساعت 8 صبح صحن جمهوری رو به روی ایوان طلا اتاق 21.
« السلام علیک یا علی بن موسی الرضا (ع)»
« السلام علیک ایها الصدیق الشهید»
پنجره فولاد است و التماس، ایوان طلا است و روح نیاز، باران اندک باریده و بوی بهشت را با تمام وجود می توان حس کرد.
در اتاق او هم مثل همه اتاق های صاحب خانه باز است ضربه ای به در وارد می شوم سلام من را به گرمی پاسخ می دهد می گوید در اتاقش مانده تا بیاید.
این لطف را بعد فهمیدم چون سرزدن به همه کارگاه ها ( کاشی ، معرق ، طلا و …) و مدیریت این همه پرسنل، نشستن نمی طلبید که دائماً راه رفتن آن را مهیا می کرد. از آقای یعقوبی می خواهد من را به چای گرم دعوت کنند و چقدر در آن صبح سرد مائده امام رضا (ع) پیمانکار، جوش کار، مغنی، کارگر ، مهندس و …. هر یک حرفی و حدیثی دارند.
یکی برای مقرنس کاری سر در غری چک 2 میلیونی می خواهد، دیگری برای سند مخارج جوش کاری معنا می گیر و چند کارگر روزمزد مغنی حرف از رسیدن به نتیجه مطلوب بعد از همه کندن می زنند و او با چشم باز و دقیق به همه می رسد چرا که از خزان ای اعتبار می گیرد که پاسخ اخروی سنگینی تری دارد.
شروع به صحبت می کند.
بعد به کارگاههای مختلف می رویم همراه و همگام با او می روم بعضی از جاها امکان فیلم برداری وجود نداشت خیلی دوست داشتم هر چه می بینم ثبت کنم و ضبط کنم.
نمی دانم چرا با شما می آیم ، می دانم که این عنایت آقـایی است که ما را بسیـار دوست
می دارد . و به دل این پیرمرد پر کار انداخته که امروز کار ما را هم جزء فراوان کارهایش به حساب آورد.
از این کارگاه به آن کارگاه، از این صحن به آن صحن خجالت تنها چیزی است که برایم مانده، نصیحتهای پدرانه اش هم چاشنی قدم زدن های حرم است که قانع باشید و صبور و هرگز بچه هایتان را به دروغ وادار نکنید تا همیشه صادق باشند
زندگی امام رضا ( ع ) :
امام آیت حق:
مسلمانان جهان در سال 148 ه. ق هدیه ای بزرگ و الهی را دریافت نمودند و آن میلاد هشتمین حجت خدا بود. نام مبارکش علی، لقب مشهور آن حضرت رضا (ع) و کنیه معروف ایشان ابوالحسن است. پدر بزرگوارش ، امام موسی بن جعفر (ع)، هفتمین امام شیعیان و مادر آن حضرت بانوی پاکدامن و پرهیزکار به نام تکتم که بعدها طاهره نامیده شد. همسر مکرمه حضرت رضا (ع) ام ولد و مادر امام جواد (ع) است.
جایگاه علمی امام:
حضرت رضا مانند اجداد بزرگوار خود از مقام علمی والایی برخوردار بود تا آنجا که به وی لقب عالم آل محمد دادند.
عبد السلام بن صالح هروی ( ابوالصلت ) گفته است:
کسی را داناتر از علی بن موسی الرضا (ع) ندیدم هیچ دانشمندی با آن روبرو نشد مگر اینکه وی نیز چنین شهادت می داد. دوران پر شکوه امامت حضرت از سال 183 هـ . ق آغاز شد. در این سال امام موسی کاظم (ع) در زندان هارون در بغداد به شهادت رسید، مدت ده سال امامت حضرت رضا (ع) مصادف با زمانی بود که حکومت سیاسی به دست هارون الرشید اداره می شد و شیوه حکمرانی وی بر اساس اعمال زور بر مردم بود.
در آن روزها بیت حضرت در مدینه مرجع مردم و پناه مسلمانان و مرکز تجمع دانشمندان، فقها و مجتهدان بود، به طور کلی دوره امامت 20 ساله امامت و رهبری حضرت به دو بخش تقسیم می شود.
بخش اول: از آغاز امامت تا سفر به خراسان یعنی از سال 183 تا سال 201 هـ . ق
بخش دوم : از نیمه سال 201 هـ . ق تا پایان عمر امام یعنی آخر صفر سال 203 هـ . ق
وقوع قیامها و نهضت های سیاسی و نظامی در خراسان علیه هارون الرشید وی را بر آن داشت که در سال 193 هـ . ق به منظور کشتن رافع بن لیث و مصادره علی بن عیسی بن ماهان رهسپار آن دیار شد. وی در حالی که بیمار بود وقتی که به گرگان رسید بیماری اش شدت یافت و در توس درگذشت بدن او در یکی از تالارهای باغ منسوب به حمید بن قحطبه در روستای سناباد ( مهشد فعلی ) به خاک سپردند.
پس از مرگ هارون، جنگ قدرت بین مدعیان خلافت، امین و مأمون در گرفت، در این مبارهخ امنی دستگیر و به هلاکت رسید. این پیروزی ظاهری حکومت پر فراز و نشیبی را برای مأمون ایجا کرد و واکنش ها و نتایج منفی علیهخ او و اهدافش به وجود آورد که منجر به بوجود آمدن شرایط سیاسی عصر امام ( ع) شد زیرا مخالفت شدید شیعیان و علویان با خاندان عباسی از یکسو و قیام هواداران امین در بغداد که قتل او را جرمی سنگین می دانستند از سوی دیگر، قیام ها و نهضتهای گسترد ای را علیه حکومت عباسی و مأمون به وجود آورد.
مأمون پس از رویارویی با اوضاع ناآرام حکومت و احساس ناامنی و نگرانی شدید، دریافت که این خطر جدی نه تنها خلافت وی بلکه حکومت عباسیان را تهدید می کند.
از طرفی موقعیت و شخصیت برجسته و ممتاز حضرت رضا (ع) و توجه و گرایش شدید مردم به آن حضرت نیز تهدیدی دیگر برای براندازی حکومت عباسی بود و از این رو درصدد برآمد که فریاد انقلابیون را خاموش و اعتماد مردم بغداد را به خود جلب کند.
پس از مشورت با وزیر خود فضل بن سهل، تصمیم گرفت که حضرت رضا (ع) که نزد علویان و شیعیان از محبوبیت خاص برخوردار بود و در ایران پایگاه مردمی استواری داشت را از مدینه به خراسان دعوت کند ، تا با مطرح کردن مسئله ولایت عهدی از خطر جدی
پیش گیری کند
از این رو دعوت نامه های متعددی برای ان حضرت فرستاد حضرت که از واقعیت ها آگاهی داشت به شدت با این دعوت مخالفت نمود تا اینکه با پافشاری مأمون و سرانجام با تهدید وی مواجه شد و سفر خراسانم را به گونه ای طی کرد که معلوم شد سفری اجباری است.
پس از مطرح نمودن مسئله ولایت عهدی و خود داری حضرت از پذیرش، مأمون او را با اصرار و اجبار وادار به پذیرش شروط ولایت عهدی نمود، اما مواضع منفی امام (ع) در برابر ترفندهای مأمون وی را آگاه کرد که نیرنگش موفقیت آمیز نیست، زیرا او می خواست با تحمیل ولایت عهدی به هدفهای خاصی برسد که مهم ترین آنها عبارت بود از:
1ـ دور نگه داشتن امام رضا (ع) از پیروان و شیعیان خود
2ـ کاستن وجه معنوی امام و متهم کردن او به دنیا پرستی و حب جاه و مقام
3ـ مراقبت دقیق از حضرت و زیر نظر داشتن ایشان
4ـ مشروح و جلوه دادن خلافت خود
5ـ یافتن پایگاه مردمی و سرانجام فرو نشاندن نهضت ها و قیام ها
علل و انگیزه های پذیرش اجباری ولایت مهدی:
الف) امام احساس نکرد پذیرفتن ولایت عهدی ، تنها به قیمت جان او تمام شود، بلکه جان تمام شیعیان و علویان هم به خطر می افتد.
اگر در آن شرایط برای امام رضا (ع) جایز بود جان خود را به خطر اندازد، اما علویان و شیعیان چنین روا نمی دانست چنانچه امام با رد مقام ولایت عهدی، خود و پیروانش را به نابودی می کشاند کفر و انحاد همه جا را فرا گرفت و در نتیجه مأمون به اهداف شوم خود دست می یافت
ب )امام دریافت پذیرش ولایت عهدی، یک اعتراف ضمنی از طرف عباسیان که علویان هم در این حکومت سهم شایسته ای دارند.
ج) انگیزه دیگر اینکه عموم مردم تلاش اهل بیت را بر خلاف شایعات. در صحنه سیاست ببینند و گمان نکنند که آنها عالمانی هستند که فقط در گوشه ای به عبادت می نشینند و در امور سیاسی دخالت نمی کنند
د) دیگر اینکه امام فرمود: همان انگیزه ای که جدم امیر المؤمنین علیه السلام داشت را وادار به شرکت در شوراهای شش نفره نمود ، مرا نیز به پذیرش ولایت عهدی واداشت .
در پذیرش شروط ولایت عهدی، امام به خوبی به توطئه ها و هدفهای پنهان اشکار مأمون آگاهی داشت . گفتار و رفتار حضرت حکایت از اجبار و عدم رضایت او در این پذیرش نمادین می کرد و به همین جهت ولایت عهدی را با شرایط خاص زیر پذیرا شد :
1ـ به امر قضاوت و داوری نپردازد.
2- هیچ رسم و سنتی را جابه جا و نقض نکند.
بدهی است، این شرایط خط بطلان بر اهداف مأمون کشید و این امر موجب شد تا حکومت نتواند کارها را به نام امام پیش برد و امور را به صورت شرعی و دینی جلوه دهد.
از طرف دیگر چون موضع امام (ع) عدم اعتراف به قانونی بودن نظام حکومتی او بود، به همین دلیل و با چنین شرایطی دیگر مامون قادر به اجرای نقشه هایش به نام امام (ع) نبود. پس از اینکه مأمون به عظمت معنوی امام در جامعه پی برد و از طرفی با اعتراض عباسیان بغداد در مورد واگذاری ولایت عهدی به حضرت مواجه گردید، تصمیم گرفت امام (ع) را از سر راه خود بردارد.
مأمون برای شکستن شخی علمی حضرت، اقدام به تشکیل مجالس مناظره و مباحثه با دانشمندان ادیان مختلف نمود که با حضرت رضا (ع) به مناظره و مباحثه بنشینند ، شاید از این رهگذر بتوانند در مباحثات علمی که بین آنها به وجود می آید شکستی برای حضرت ایجاد کند و از محبوبیت ان وجود مقدس در بین مردم بکاهد.
سرانجام توفیق نیافت و داشنمندان برجسته تمام ادیان و مذاهب از مراکز علمی جهان با امام (ع) به بحث و گفتگو نشسته و همه عالمان مذاهب و صاحب افکار و آرای مختلف به بزرگواری و احاطه علمی آن حضرت اقرار و اعتراف نمودند و با زبان خودشان جواب داده و همه را محکوم و مجاب نموده اند.
پاسخ امام (ع) به مسائل علمی و فلسف ی با بیانی رسا و منطقی قوی در حضور مأمون، چنان موجب شگفتی وی شد که لب به سخن گشود. گفت:
یا ابا الحسن! در روی زمین کسی جز شما نیست که اینگونه سخن نیکو بگوید.
پیروزیهای حضرت در مباحثات ، مأمون را نا امید کرد. وی خود را در تحقق اهدافش شکست خورده و ناکام دید، در حالی که روز به روز بر عظمت امام رضا (ع) افزوده می شد و حقانیت فرزند پیامبر (ص) روشنتر می گردید، سرانجام بعد از گذشت دو سال از ورود امام به خطه خراسان، مأمون در روز جمه آخر صفر سال 203 هـ . ق اقدام به جنایتی هولناک نمود و آن امام همام را که حدود پنجاه و پنج سال از عمر پر برکتش سپری شده بود در توس به وسیله انگور زهر آلود مسموم کرد و به شهادت رساند، آنگاه از باب عوام فریبی، خود را عزا دار نشان داد تا پیکر مطهر امام (ع) را در سرای حاکم عباسی ( بقعه هارونی) به خاک بسپارند .
پس از شهادت امام رضا (ع) و دفن در بقعه هارونی ( حرم فعلی) بنا به پیشگویی آن حضرت خراسان، مطاف فرشتگان الهی و قبله نیاز و زیارتگاه شیعیان جهان شد و تا انقراض عالم چنین خواهد بود.
مشهد الرضا :
مشهد واژه ای عربی است و در کتابهای لغت در معانی، محل دیدار، زیارتگاه ، جای دیدنی و مانند آن به کار رفته است اما در میان عموم مردم به معنی محل شهادت شناخته می شود. این نام از ان روی بر این شهر نهاده شد که مأمون حضرت رضا (ع) را در سال 203 هـ ق در این محل به وسیله سم به شهادت رسنده و شهرت مشهد نیز در طول تاریخ مرهون وجود مرقد منور آن امام می باشد.
این شهر که آخرین محل زندگی پر فراز و نشیب هشتمین امام شیعیان می باشد، تا پیش از به خاک سپاری پیکر ایشان دهکده ای مصفا و خوش آب و هوا بود که سناباد نامیده می شود و حدود 24کیلومتر با شهر توس مرکز ایالت خراسان فاصله داشت.
حمید بن قحطبه طایی که از سوی منصور و مهدی عباسی به امارات خراسان منصوب شده بود در این دهکده بنایی با شکوه و باغی سرسبز ایجاد کرد تا جایی برای نزول و اقامت و استراحت حاکمان و خلفای بنی عباس که از بغداد به خراسان سفر می کردند باشد.
خاک سپاری پیکر مطهر امام در سال 203 هـ . ق در مشهد باعث شد که این دهکده به سرعت گسترش یابد و روستای سناباد به صورت شهری بزرگ درآید بعدها مشهدالرضا نامیده شود.
از آن زمان هسته اصلی شهر ( شهر کنونی) شکل گرفت، اکنون شهر با مساحت حدود 27478 کیلومتر وسعت در شمال شرقی استان خراسان رضوی قرار دارد.
جمعیت این شهر به علت موقعیت ممتاز زیارتی ، سیاحتی، تجاری و کشاورزی و مهاجر پذیری در حال تغییر و تزاید است، جمعیت ساکن ( ثابت ) در مشهد و حومه بیش از 2 میلیون و سیصد هزار نفر و تعداد جهانگردان، مسافران و زائران به حدود پانزده میلیون نفر در سال می رسد.
تاریخچه ی معماری داخلی و خارجی حرم مطهر
وضعیت حرم مطهر در سال های آغازین
روضه منوره که پیکر مقدس حضرت رضا (ع) در آن مدفون است زیر گنبدی زرین و با شکوه قرار دارد هسته مرکزی بناهای آستان قدس رضوی به شمار می آید. در سالهای آغازین به خاک سپاری پیکر پاک امام رضا (ع) حرم مطهر به صورت بنای ساده، با مصالح ویژه آن دوران بنا شده بود، چنانچه بقعه مطهر تنها یک در ورودی ساده در پیش روی مبارک داشت و دارای تزئیناتی مختصر به سبک آن زمان بود.
صفه های اضلاع حرم به جز صفه پیش رو، به سوی خارج از بنا بسته بود . بر فراز بقعه تنها قبه ای وجود داشت، در آن سالهای دور زمینهای اطراف حرم همه خالی از سکنه بود و نوغان که یکی از دو قصبه معروف و معتبر توس بود، تنها آبادی مسکونی منطقه محسوب می شد.
نظارت دقیق حکام جور بر حرکات و سکنات شیعیان، منع انها از توجه به مرقد امام و درک فیض زیارت، موجب شد که سالهای سپری شود و بنای در خور و شایسته مضجع شریف حضرتش احداث نگردد
سرانجام سالهای سخت و سنگین به کندی سپری شد، عنایات خدای تعالی نسبت به روضه رضوی موجب شد که در آن روزهای اولیه و جو خاص آن زمان، حرم از هر گونه آسیبی محفوظ بماند تا آنجا که باب رأفت خاصه حضرت به صورت بروز کرامات پی در پی و معجزات ، گره از کار دردمندان و نیاز آوران گشود، کثرت و تداوم کرامات امام موجب شد که توجه و اقبال مردم و حاکمان آن زمان به ویژه بیشتر اهالی خراسان و مناطق دیگر فزونی گیرد و ارادتمندان به بقیه و بارگاه رضوی زیارت پر فیض مرقد منورش را بر خود فرض دانسته اقدام به ساخت و مرمت و تزئین و تذهیب و حفظ . نگهداری آن بنای مقدس نمایند.
در طول قرنهای مختلف رجال کشورهای اسلامی، حکام و امرای خراسان ، مردان با اخلاص و علاقمند به مقام ولایت و امامت با صرف مبالغی در تجدید عظمت آن کوشیده اند ضمن تزئین آن ، با ایجاد بناها و به جای گذاشتن آثاری این مکان شریف را مملو از جلوه های کهن هنری دوران گذشته نموده، نفایس تاریخی و شاهکارهای هنری شان را مخلصانه به این جایگاه رفیع عرضه دارند.
سامانیان :
به روایت تاریخ، بوبکر شهمرد از پیشکاران نوح بن منصور سامانی، شهادت گاه علی بن موسی الرضا (ع) امام هشتم (ع) شیعیان را آباد کرد. به گفته ابن بابویه ، محمد بن عبدالرزاق طوسی و امیر حمویه از امرای عهد سامانی در دوران امارتشان نسبت به مرقد مطهر امام رضا (ع) کمال ارادت و توجه را داشتند و تزئیناتی در دم به وجود آوردند.
دیالمه :
در اوایل قرن چهارم هـ . ق به دستور عضدالدوله دیلمی مرقد منور امام رضا (ع) به سبک آن زمان تعمیر و تزئین شد.
غزنویان:
یمین الدوله، سلطان محمود غزنوی، عمارت مشهد توس را که مرقد علی بن موسی الرضا (ع) و رشید در آن است، پس از تخریبی که پدرش سبکتکین غزنوی در قبه به وجود آورد از نو ساخت و بنای زیبا بر آن بنا نهاد. علاوه بر این ابوالحسن عراقی معروف به دبیر در اوایل قرن پنجم ضمن مرمت بقعه رضوی اقدام به ساختن مسجد بالا سر در کنار حرم اقدام نمود.
سلجوقیان :
امیر عماد الدوله در دوره سلجوقی در اوایل قرن ششم هـ . ق حرم مطهر را مرمت نمود، شرف الدین ابوطاهر قمی وزیر سلطان سنجر نیز گنبد را بر فراز بقعه بنا نهادند و ترکان زمرد سلجوقی نیز ازراه حرم را با کاشی های نفیس سنجری با تاریخ اثنی عشر و خمس مائه ( 512) آراسته نمود.
خوارزمشاهیان :
در اوایل قرن هفتم هـ . ق بار دیگر ازراه حرم با کاشی های ممتاز، معروف به کاشی سنجری تزئین یافت و اکنون این کاشی ها با تاریخ اثنی عشر و ست مائه ( 612) . این کاشی ها در حرم موجود است، علاوه بر این اطراف در پیش روی مبارک در ضلع شمالی رواق دارالحفاظ، کتیبه ای از کاشی چینی ممتاز ، مربوط به عهد خوارزمشاهیان تزئین یافته است، در این کتیبه به خط ثلث برجسته، نام و نسب حضرت امام رضا (ع) تا حضرت امیر المؤمنین مکتوب می باشد.
تیموریان :
از آثار مهم این دوره، بنای با شکوه مسجد گوهرشاد و در جنوب حرم، دو رواق تاریخ دارالحفاظ و دارالسیاده است. مدرسه پریزاد، مدرسه دو در و مدرسه سابق بالا سر که متصل به ضلع غربی دارالسیاده بوده و اکنون جزء رواق دارالولایه درآمده نیز به همین دوره مربوط می شود. این بناها مربوط به دوران حکومت شاهرخ بن امیر تیمور گرگانی است.
از آثار دیگر این عهد ضلع جنوبی صحن انقلاب می باشد که به همت امیر علیشیر نوایی وزیر سلطان حسین بایقرا امیر تیموری بین سالهای 885 ـ 875 هـ . ق ساخته شد.
عهد صفویه :
در دوره صفویه نیز اقداماتی در حوزه حرم انجام شده است. از جمله شاه طهماسب صفوی در سال 932 هـ . ق برای اولین بار گنبد را به طلا آرسته کرد و اقدام به تهیه اولین ضریح مرقد منور به سال 957 هـ . ق نمود . علاوه بر این، ایوان امیر علیشیر و گلدسته کنار گنبد را نیز طلا کاری نمود.
در زمان شاه عباس صحن انقلاب وسعت یافت و اضلاع شرقی و شمالی و غربی آن با ایوانها و حجره ها ساخته شد و شاه عباس دوم اقدام به تعمیر و کاشی کاری آن نمود.
در سال 997 هـ . ق که عبدالمومن خان ازبک اقدام به غارت اموال آستان قدس رضوی و طاقهای گنبد منور نمود شاه عباس اول در سفری که به مشهد آمد مجدداً گنبد را طلا کاری کرد. این کار در سال 1016 هـ . ق پایان یافت.
جریان آمدن شاه عباس و طلا کاری گنبد به خط ثلث و خطاطی علی رضا عباسی در کتیبه کمربندی گنبد مکتوب است. علاوه بر آن شاه سلیمان صفوی به تعمیر رواق دارالسیاده و طلا کاری مجدد گنبد که در اثر زلزله سال 1084 هـ . ق آسیب دیده و فرو ریخته بود اقدام نمود. طلا کاری مجدد گنبد در عهد شاه سلیمان بر چهار ترنج ساقه گنبد به خط محمد رضا امامی کتیبه شده است. رواق های توحید خانه، گنبد الله وردیخان و گنبد حاتم خانی از آثار صفویه است.
دوره افشاریه:
بنای گلدسته ضلع شمالی صحن عتیق ( صحن انقلاب) طلا کاری مجدد ایوان امیر علیشیر و گلدسته بالای آن، سنگاب سقاخانه اسماعیل طلایی، مربوط به این دوره است.
دوره قاجاریه:
بنای صحن آزادی مربوط به دوره قاجاریه است و در این عهد ایوان غربی آن به طلا آراسته شد و به ایوان ناصری معروف گردید و در همین دوران کاشی کاری و تزئینات صحن آزادی انجام شد.
علاوه بر این، به سال 1257 هـ . ق قائم مقام نوری، اقدام به آیینه کاری روضه منوره نمود و در همین دوره بود که رواق های توحید خانه، دارالحفاظ و دارالسیاده آیینه کاری شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی:
افزایش تصاعدی زائران و عدم گنجایش فضاهای باز و سرپوشیده حوزه حرم و رواقهای موجود، عدم سهولت زیارت و آمد و رفت انبوه زائران باعث شد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ضمن در نظر گرفتن مسائل اجتماعی، فرهنگی، زیارتی، خدماتی ، بهترین و آرام ترین فضاهای لازم برای زیارت و نیایش زائران گرامی حضرت فراهم گردد.
با عنایت تولیت آستان قدس رضوی، روند احداث فضاهای زیارتی، فرهنگی، خدماتی به سرعت افزایش یافته است، به گونه ای که طی سالهای اخیر، حجم عملیات اجرایی بالغ بر پنج برابر بناهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی می باشد. زیر بناهای اماکن در طول 12 قرن حدود 12 هکتار بوده و در صورتی که از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون به 60 هکتار رسیده است.
آستان قدس رضوی ضمن توسعه بناهای گذشته اقدام به احداث بناهای سرپوشیده و فضاهای باز نموده است. از ابتدا ( آغاز پیدایش حرم) تاکنون 25 بنای سرپوشیده به نام رواق، 9 فضای باز به نام صحن و 6 مدخل ورودی به نام بست در اطراف مضجع شریف رضوی ساخته شده است.
اهم فعالیتهای انجام شده در جهت احداث و توسعه حرم پس از پیروزی انقلاب
فضاهای عبادتی و زیارتی:
1ـ توسعه روضه منوره در سه طرف
2ـ تعویض ضریح قدیم و نصب ضریح جدید
3ـ تعویض سنگ قبر صندوقچه ای درون حرم، نصب سنگ جدید و تعویض سنگهای کف روضه منوره
4ـ احداث رواق دارالولایه در غرب و شمال غربی حرم با زیر بنای 1965متر مربع
5ـ احداث رواق دارالهدایه در جنوب غربی حرم با زیر بنای 536 متر مربع
6ـ احداث رواق دار الرحمه در جنوب غربی روضه منوره با زیر بنای 831 متر مربع
7ـ احداث رواق دارالحکمه در حد فاصل بین صحن انقلاب و صحن آزادی و بست شیخ حر عاملی با زیر بنای 734 متر مربع
8ـ احداث رواق دارالحجر در بخش تحتانی صحن انقلاب با زیر بنای 6799 متر مربع
9ـ احداث رواق دارالاجابه در بخش تحتانی رواق دارالولایه با زیر بنای 1965 متر مربع
10ـ احداث رواق امام خمینی (ره ) که در دو طبقه طراحی شده است، این رواق زیر بنای 19680 متر مربع را در بر گرفته است.
11ـ احداث رواق دارالکرمه در ضلع شمال شرقی روضه منوره و در جنوب شرقی صحن انقلاب با 1830 متر مربع زیر بنا و در زمینی به مساحت 488متر مربع
12ـ احداث صحن جمهوری بدون احتساب زیر زمین با مساحت 111924 متر مربع و زیر بنای 19065 متر مربع
13ـ احداث صحن قدس، در جنوب روضه منوره و جنب مسجد گوهرشاد با مساحت 4421 متر مربع و زیر بنای 6969 متر مربع
14ـ احداث صحن جامع رضوی در ضلع جنوبی اماکن متبرکه با مساحت 71364 متر مربع و 117584 متر مربع زیر بنای شامل ( عرفات، فضای باز، نیم طبقات، سر در غربی و سر در شرقی صحن جامع رضوی).
15ـ احداث صحن غدیر، صحن جانبی ضلع غربی صحن جامع، که با مساحت 14414 متر مربع ساخته شده .
16ـ احداث صحن کوثر، صحن جانبی ضلع شرقی صحن جامع که دارای مساحت 15226 متر مربع می باشد
17ـ احداث صحن هدایت که در ضلع شرقی اماکن متبرکه واقع شده و 17980 متر مربع زیر بنا دارد.
18ـ مرمت و بازسازی مقبره شیخ حر عاملی
19ـ پروژه مقبره شیخ طبرسی در ضلع شمالی حرم کنار باغ رضوان با مساحت 240 متر مربع و زیر بنای 252 متر مربع .
20ـ بازسازی و توسعه مقبره پیر پالان دوز با 2403 متر مربع مساحت و زیر بنای آرامگاه 630 متر مربع
فضاهای فرهنگی:
1ـ احداث دانشگاه علوم اسلامی رضوی با مساحت 9413 متر مربع و زیر بنای 22000 متر مربع
2ـ احداث کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در شمال غربی حرم با زیر بنای 28000 متر مربع در سه طبقه در زمینی به مساحت 10069 متر مربع
3ـ احداث کتابخانه مسجد گوهر شاد در جنوب غربی روضه منوره با زیر بنای 1196 متر مربع در زمینی به مساحت 997 متر مربع
4ـ احداث موزه قرآن ( گنجینه قرآن و نفایس ) با مساحت 1687 متر مربع و زیر بنای 4507 متر مربع
5ـ توسعه موزه مرکزی و احداث موزه های تمبر و اسکناس ، ساعت، صرف، سلاح و….. به مساحت 1382 متر مربع و زیر بنای 5462 متر مربع
6ـ احداث موزه فرش به مساحت 2331 متر مربع و زیر بنای 6600 متر مربع
7ـ احداث ساختمان بنیاد پژوهشهای اسلامی به مساحت 11988 متر مربع و زیر بنای 24000 متر مربع
8- احداث ساختمان مدیریت حوزه علمیه خراسان با مساحت 1455 متر مربع و زیر بنای 5440 متر مربع
9ـ بازسازی مدرسه نواب با همان طرح سابق خود با زیر بنای 7450 متر مربع و مساحت
2650 متر مربع
10- بازسازی مقبره پیر پالان دوز با مساحت 2403 متر مربع و زیر بنای 6630 متر مربع
11ـ بازسازی مسجد صدیقی ها با مساحت 930 متر مربع و زیر بنای 1132 متر مربع
12ـ بازسازی مسجد ملا هاشم با مساحت606 متر مربع و زیر بنای 1516 متر مربع
13ـ نوسازی مدارس علمیه پریزاد و دو در.
فضاهای خدماتی:
1ـ احداث زیر گذر اطراف حرم و اتصال دور برگردانها به مساحت 57858 متر مربع
2ـ احداث دور برگردان بست شیخ طوسی با مساحت 12258 متر مربع
3ـ احداث دور برگردان بست شیخ حر عاملی با مساحت 10298 متر مربع
4ـ احداث دور برگردان بست شیخ طبرسی با مساحت 15091 متر مربع
5ـ احداث بست شیخ بهایی در جنوب غربی روضه منوره با مساحت 3510 متر مربع
6ـ توسعه و بهسازی بست شیخ طبرسی در شمال غربی روضه منوره با مساحت 1878 متر مربع
7ـ توسعه و بست شیخ طوسی در شمال غربی روضه منوره با مساحت 3518 متر مربع
8ـ توسعه و بهسازی بست شیخ حر عاملی در شمال شرقی حرم با مساحت 3448 متر مربع
9ـ احداث بست خسروی نو و ورودی باب الجواد (ع) در جنوب اماکن متبرکه در دو طبقه با مساحت 7256 متر مربع . و زیر بنای کل 14570 متر مربع .
10ـ احداث بست امام رضا (ع) و ورودی باب الرضا (ع) در ضلع جنوب شرقی اماکن متبرکه بامساحت 3394 متر مربع و زیر بنای 5537 متر مربع
11ـ احداث بست شرقی صحن جامع رضوی با مساحت 5266 متر مربع و بست غربی با مساحت 4090 متر مربع در ضلع جنوب غربی و شرقی اماکن متبرکه
12ـ احداث ساختمان جدید دارالشفای امام با مساحت 690 متر مربع و زیر بنای 1800 متر مربع
13ـ احداث سر درهای ورودی سه دور برگردان: شیرازی با زیر بنای 25496 متر مربع، نواب با زیر بنای 16850 متر مربع و طبرسی با زیر بنای 27715 متر مربع
14ـ توسعه مهمانسرای حضرت در ضلع شمالی بست شیخ حر عاملی با مساحت حدود 1066 متر مربع و زیر بنای حدود 4264 متر مربع
15- مجتمع خدماتی کوثر با زیر بنای 18086 متر مربع در دو طبقه تجاری و دو طبقه سرویس های بهداشتی با مساحت 4732 متر مربع
16ـ مجتمع خدماتی غدیر با زیر بنای 19000 متر مربع در دو طبقه تجاری و دو طبقه سرویس های بهداشتی با مساحت 872 متر مربع
17ـ احداث سرویس بهداشتی شیخ طوسی با 361 متر مربع
18ـ احداث سرویس بهداشتی شیخ بهایی با 872 متر مربع
19ـ احداث پارکینگ شماره 1 که با گنجایش 1304 خودرو، زیر صحن غدیر قرار دارد و مساحت 55810 متر مربع را در بر گرفته .
20- احداث پارکینگ شماره 2 که زیر صحن کوثر و قسمتی از ضلع شرقی صحن جامع رضوی واقع شده و دارای گنجایش 452 خودرو و دارای 27234 متر مربع مساحت است.
21ـ احداث پارکینگ شماره 3 که با گنجایش 498 خودرو و مساحت 20470 متر مربع زیر صحن هدایت واقع است.
22ـ احداث پارکینگ شماره 4 که جنب سردر شیرازی که با گنجایش 521 خودرو و مساحت 9485 متر مربع واقع شده است.
معماری و تزئینات:
از جمله هنرهای که از گذشته های بسیار دور انسان به آفرینش آن پرداخته و بیش از همه چشمگیر می باشد هنر معماری توأم با جنبه های تزئینی آن است، در میان آثار کهن معماری، معماری آرامگاه ها و آستانه ها به لحاظ وجوه مختلف تزئینی از ویژگی های چشمگیری برخوردار است.
امروزه باستان شناسان، محققان و مردم شناسان که در زمینه فرهنگ گذشته جوامع به مطالعه می پردازند، در سطح وسیعی به بررسی آثار هنری اشیایی به دست آمده و گونه های مختلف تزئین بناهای کهن مانند:
آجر کاری، کاشی کاری ، آیینه کاری ، حجاری ، منبت کاری:، نقاشی و رنگ آمیزی و مانند آن توجه دارند و می کوشند از طریق شناسایی آثار به ویژگی های فرهنگ و تمدن جوامع مختلف بشری آشنایی یابند، از این جهت در اظهار نظرهای خود در باب طرح بافتهای مذهبی کهن و آستانه ها بر این عقیده اند که این بناها یک کانون و هسته مرکزی دارند و آن همان بقعه یا حرم است که مرقد امام یا امام زاده ها در آن جای دارند. این هسته ترین بخش مجموعه است که به تدریج در روزگاران بعد، واحدهای دیگری با سبک و اسلوب های متفاوت معماری و تزئینی به آن افزوده شده است.
روضه منوره امام هشتم(ع) که قبله آمال شیعیان و محبان اوست، بیش از دوازده قرن
قدمت دارد در خلال قرنها واحدهایی با سبک و شیوه معماری و تزئینی مختلف به هسته مرکزی ( حرم 9 افزوده شده است.
آثار هنری و تزئینات موجود در حرم مطهر دارای سه بخش است:
الف) بخش ازراه و معرق کاری دیواره بالای ازاره
ب) بخش آیینه کار و مقرنس در حرم
ج) بخش کتیبه های حرم
از راه حرم که آن را همچون حاشیه ای رنگین بر دامن بنا دوخته اند، از کف حرم حدود دو متر بالا و دارای چند قسمت است. ابتدا دارای حاشیه ای کوتاه از سنگ مرمر سفید به عرض حدود 20 سانتی متر به بالای آن، معرق کاری به ارتفاع 92 سانتی متر از کاشی های قدیمی ممتاز و نفیس سنجری است، این کاشی های الوان بسیار ظریف به ابعاد هندسی منظم و اشکالی شش و هشت گوش، بزرگ و کوچک و کوکبی شکل، چند ضلعی و گاه به صورت مربع است.
کاشی های از راه نوعاً با خطوط رقاع، ثلث، اسلیمی برجسته تزئین یافته، علاوه بر این بر روی بیشتر آنها آیات و احادیث و کلمات قصار و امثال و اشعاری نیز به خط نسخ قرن ششم و هفتم دیده می شود. نوع کاشی ها بسیار ظریف و دارای رنگهای فیروزه ای، قهوه ای، لاجوردی ، تغاری و سفید است.
تاریخ های مکتوب بر این کاشی ها عبارتند از:
خمس مائه ( 500 هـ . ق با حذف قسمتی از آن )
اثنی عشر و خمس مائه ( 512)
اثنی عشر و بست مائه (612)
ستین و سنع مائه ( 760)
و تاریخ 538 از تاریخ های مکتوب بر کاشی ازراه حرم معلوم می شود که حرم یک نوبت در اوایل قرن ششم هجری ( 512) و بار دیگر در اوایل قرن هفتم هجری ( 612) با کاشی های نفیس و ممتاز سنجری تزئین یافته است . اکنون حدود 800 تا 900 سال است که از عمر کاشی های ازراه حرم می گذرد.
این کاشی های ممتاز و نیز کتیبه اطراف جبهه خارجی در پیش روی مبارک در رواق دارالحفاظ از شاهکارهای بی نظیر و از قدیمی ترین کاشی های عهد اسلام است.
بالای معرق کاری ازاره حرم، حاشیه کوچکی به عرض حدود 15 سانتی متر وجود دارد که با نقش های بدیع بسیار زیبا به خط طلای رنگ، آیات و سوره هایی از قرآن مانند: سوره مبارکه واقعه و احادیثی از معصومان و کلمات قصارشان نوشته شده که علاوه بر ارزش هنری به ارزش معنوی آن نیز می افزاید .
علاوه بر این حاشیه کتیبه ای دیگر به عرض حدود 50 سانتی متر از کاشی چینی مانند است که با خطوط برجسته و خط ثلث جلی، آیات سوره های فتح، هل اتی و نور بر آن مکتوب است. و ادامه سوره از حرم به مسجد بالا سر رسیده، پس از یک دور کامل از دیوار مسجد خارج و مجدداً به دیوار جنوبی حرم وارد می شود و پایانش در کنار در ورودی حرم می باشد.
سرانجام در بالای آن، کتیبه ای از سنگ مرمر اعلا که بسیار هنرمندانه کنده کاری شده با عرض حدود 40 سانتی متر که حاوی قصیده ای از مرحوم دبیر الملک و اشعاری از مرحوم دکتر قاسم رسا، به خط نستعلیق وجود دارد. سطح تمامی دیوارهای حرم از بالای ازاره تا بالای طاق و صفه ها با کاشی های رنگارنگ ، معرق کاری شده است.
سقف حرم به طرز زیبایی مقرنس آیینه شده که به آیینه کاری سقف حرم اصطلاحاً قطار آیینه می گویند.
در ابتدای آینه کاری سقف، کتیبه تاریخی و ارزشمند آیینه با عرض حدود 80 سانتی متر وجود دارد که سوره مبارکه جمعه را با خط ثلث جلی به خط علی رضا عباسی خطاط معروف عهد صفویه به صورت گچبری در بر دارد که در عهد قاجاریه هنگام آیینه کاری حرم روی خطوط این کتیبه نیز آیینه کاری شد.
بانی آیینه کاری حرم مطهر مرحوم میرزا قائم مقام نوری می باشد که در دوره قاجاریه و تولیت عضد الملک به سال 1275 هـ . ق تزئینات آیینه کاری را در حرم مطهر انجام داده است.
بقعه مبارکه:
حرم مطهر که پیکر مقدس حضرت رضا (ع) در آن مدفون است، زیر گنبد زرین و با شکوه که جلای خورشیدیش، جلوه ملکوتی خدا را تداعی می کند جای دارد. این بنای عظیم هسته مرکزی آیینه آستان قدس رضوی است که بناهای دیگر آن را همچون نگینی در میان گرفته است.
شکل هندسی حرم، تقریباً مربع است و مساحت آن بعد از عملیات توسعه، به حدود 139 هزار متر مربع رسیده است. حرم از دو طرف( جنوب و مشرق) به وسیله درهای طلا به رواقها راه دارد و از طرف دیگر (شمال و مغرب) از طریق دو صفه بزرگ به دیگر رواقها و مسجد بالا سر مرتبط هستند، در چهار ضلع حرم چهار صرفه بزرگ به قرینه و مقابل یکدیگر قرار گرفته اند.
استفاده از کنترلرهای دیجیتالی در سیستم های مکانیکی
| دسته بندی | سایر گروه های فنی مهندسی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 1445 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 125 |
فهرست مطالب
عنوان صفحه
1-فصل اول : کنترل موتور .............................................................................. 1
1-1-اهداف سیستم های کنترل ........................................................................ 1
2-1-موتورهای احتراق جرقه ای ...................................................................... 3
3-1-موتورهای احتراق تراکمی ....................................................................... 9
2-فصل دوم ............................................................................................... 90
1-2-مقدمه ................................................................................................ 90
2-2-مبانی ترمزگیری خودروها ..................................................................... 90
3-2-سیستم های ضدقفل ............................................................................. 105
4-2-سیستم های آینده ترمزگیری خودروها ................................................... 118
فصل اول کنترل موتور خودرو
1-1-اهداف سیستمهای کنترل موتور الکترونیکی
سیستم کنترل موتور الکترونیکی شامل دستگاههای دریافت کننده ایست که به طور مداوم موقعیت های کاری موتور را ارزیابی می کنند، یک واحد کنترل الکترونیکی(Ecu) {است} که جداول داده ها و محاسبات کاربردی در ورودی دریافت کننده ( حسگرSensor) را ارزیابی می کند و خروجی را برای دستگاههای راه انداز معین می کند.
این دستگاههای راه انداز توسط Ecu فرمان می گیرند تا در پاسخ به ورودی حسگر، عملی را انجام دهند.
هدف استفاده از یک سیستم کنترل موتور الکترونیکی این است که موارد زیر تامین شود: دقت مورد نیاز و سازگاری به منظور کمتر کردن آلودگی خروجی و کم کردن مصرف سوخت، بهینه کردن قابلیت حرکت برای همه موقعیت های کاری، کم کردن آلودگی تبخیری، و تشخیص دادن سیستم وقتی که بد عمل می کند.
برای اینکه در سیستم کنترل، این اهداف را شاهد باشیم، یک مدت زمان توسعه شایان توجهی برای هر موتور وکارایی وسیله نقلیه مورد نیاز است. مقدار قابل توجهی از توسعه برای یک موتور نصب شده روی دینامومتر، تحت موقعیت های کنترل شده، مصرف شود. اطلاعات جمع آوری شده برای توسعه جداول داده های Ecu مفید است. مقدار قابل توجهی از تلاش های توسعه هم لازم است که در یک موتور نصب شده در وسیله نقلیه انجام شود.
وبالاخره، تعیین کردن رخ دادهای جداول داده ها در طول تست وسیله نقلیه لازم است.
1-1-1-آلودگی های خروجی
اجزاء خروجی:
خروجی موتور شامل محصولات احتراق مخلوط هوا و سوخت است.
سوخت مخلوطی از ترکیبات شیمیایی یا به اصطلاح هیدروکربن ها(HC) می‌باشد. ترکیبات سوختهای گوناگون، ترکیبی از هیدروژن و کربن می باشد. تحت یک واکنش کامل احتراق، هیروکربن ها در یک واکنش حرارتی با اکسیژن هوا ترکیب می شوند و دیوکسیدکربن (O2) و آب تشکیل می شود.
متاسفانه احتراق کامل رخ نمی دهد و علاوه بر CO2 وH2O ، مونوکسید کربن(CO)، اکسیدهای نیتروژن(NOX) و هیدروکربن ها(HC)، به عنوان نتیجه واکنش احتراق درخروجی به وجود خواهند آمد. افزودنی ها و ناخالصی ها هم به مقدار کمی در الودگی شرکت می کنند مثل اکسیدهای روی، هالوژن های روی و اکسیدهای گوگرد، در موتورهای احتراق تراکمی ( دیزل)، همچنین مقدار محسوسی از دوده ( به صورت ذره) به وجود می آید.
قوانین دولتی مقدار مجازHC,NOx,CO انتشار یافته در یک خروجی وسیله نقلیه را تنظیم کرده است.
درموتور دیزل هم مقدار ذرات منتشر شده تنظیم شده است.
موتورهای احتراق جرقه ای:
نسبت هوا به سوخت: بیشترین تاثیر روی فرایند احتراق و درنتیجه روی آلودگی های خروجی، نسبت جرم هوا به سوخت است. نسبت اختلاط هوا به سوخت، برای بهینه کردن جرقه و احتراق، باید در یک رنج معینی واقع شود برای یک موتور احتراق جرقه ای، نسبت جرم برای احتراق کامل سوخت 7و1:14 است یعنی 14.7kg هوا و 1kg سوخت این نسبت به نسبت استوکیومتریک معروف است. در اصطلاح حجمی 000/10 لیتر هوا، تقریباً به 1 لیتر سوخت نیاز دارد. نسبت هوا به سوخت اغلب تحت اصطلاح، فاکتور هوای اضافه که به معروف است، شرح داده می شود . به انحراف مقدار واقعی نسبت هوا به سوخت از نسبت مورد نیاز تئوری آن اشاره دارد:
|
: در نسبت استوکیومتری
: برای یک مخلوط با هوای اضافی ( سوخت ضعیف)
: برای یک مخلوط با هوای ناکافی ( سوخت غنی)
تاثیر نسبت هوا به سوخت بر آلودگی ها عبارتست از موارد زیر:
آلودگی های مونوکسیدکربن (CO) :
در رنج کاری غنی ()، با یک مقدار افزایش سوخت، آلودگی های CO تقریباً به
طور خطی زیاد می شود، در رنج ضعیف () آلودگی های CO در پایین ترین سطح می باشند. در موتوری که رد شرایط کاری است، آلودگی های CO می تواند تحت تاثیر توزیع سیلندر باشند.
اگر چه بعضی از سیلندرها در شرایط غنی و بعضی دیگر در شرایط ضعیف عمل میکنند ولی در نهایت مجموع آنها به یک می رسد. ولی انتشار CO آنها بیشتر از سیلندرهایی است که در عمل می کنند.
آلودگیهای هیدروکربن ها(HC) :
همانند آلودگی های CO، آلودگی های HC با افزایش مقدار سوخت، زیاد می شود. کمترین انتشار HC در 1.2 الی 1.1 رخ می دهد. درنسبت های هوا به سوخت خیلی ضعیف، آلودگی های HC به علت پایین بودن شرایط احتراق بهینه و درنتیجه سوخت محترق نشده، افزایش می یابد. یعنی ناقص ترین حالت احتراق که برای بازدهی موتور مطلوب نمی باشد.
آلودگی های اکسیدهای نیتروژن یا ناکس ها(NOx) :
تاثیر نسبت هوا به سوخت روی انتشار NOx در قسمت غنی استوکیومتری، برخلاف HC وCO است. هر قدر که حجم هوا زیاد می شودن حجم اکسیژن بیشتر و در نتیجه NOx بیشتری خواهیم داشت. درسمت ضعیف استوکیومتری انتشار NOx کاهش می یابد به این خاطر که در دمای پایین تر محفظه احتراق، NOx کاهش می یابد. ماکسیمم انتشارNOx در 1.1 الی 1.05 = رخ می دهد.
تبدیل کننده های واسطه ای (catalgtic) مبدل واسطه ای یا بسترهای کاتالیستی:
برای کاهش دادن غلظت آلودگی گاز خروجی، یک مبدل واسطه ای در خروجی سیستم نصب شده است. واکنش های شیمیایی که در مبدل رخ می دهد، آلودگی های خروجی را به کم ضررترین اجزاء تبدیل می کند. معمول ترین مبدل هایی که درموتورهای اشتغال جرقه ای استفاده می شود، مبدل سه مسیره (TWC) می باشد.
همانطور که از اسمش بر می آید، به طور هم زمان غلظت سه گاز خروجی تنظیم شده، HC,CO,NOx ، را کاهش می دهد. کاتالیست، واکنش هایی را توسعه می دهد ( ایجاد می کند) که HC,CO را اکسید کرده و به CO2 ،H2O تبدیل می کند، و همچنین آلودگی های NOx را با تبدیل به N2 کم می کند.
در کاتالیست واکنش های شیمیایی واقعی، که رخ می دهند، عبارتند از:
2CO +O2-2CO2
2C2H6 + 7O2-4CO2+6H2O
2NO+2CO- N2+2CO2
به این واکنشها، تبدیلات کاهش آلودگی می گویند.
نکته مهم: به منظور اینکه مبدل واسطه ای یا بیشترین کاردهی برای تبدیل همه این سه گاز (HC,CO,NOx) کار کند، متوسط نسبت هوا به سوخت باید کمتر از 1 درصد استوکیومتری بماند. این رنج کاری کوچک به نام پنجره یا پنجره مبدل واسطه ای معروف است (Catalytic Converter Window) شکل 1-1. نمودار بر حسب آلودگی های خروجی قبل و بعد از مبدل واسطه ای می باشد. توسط مبدل واسطه ای بالای 90 درصد از گازهای خروجی به کم ضررترین اجزا تبدیل می شوند. برای ماندن در داخل پنجره مبدل واسطه ای، نسبت هوا به سوخت توسط کنترل سوخت حلقه بسته لاندا کنترل می شود. که این قسمتی از سیستم کنترل موتور الکترونیکی است. عنصر کلیدی در این سیستم، حسگر است. این حسگر در خروجی سیستم ه بالای مبدل واسطه ای نسب شده است و به حجم اکسیژن در گاز خروجی واکنش نشان می دهد. حجم اکسیژن به اندازه هوای اضافی درگازهای خروجی ( یا کمبود هوا) می باشد. شرح مفصلی از سیستم کنترل حلقه بسته
در بخش 1-1 آمده است.
تنظیم جرقه:
تنظیم جرقه اینطور صورت می پذیرد که قبل از رسیدن میل لنگ به نقطه مرگ بالا (TDC) که در آن احتراق جرقه ای رخ بدهد. تنظیم احتراق مخلوط هوا به سوخت تاثیر قطعی روی آلودگی های خروجی دارد.
تاثیر تنظیم احتراق روی آلودگی های خروجی:
انتشار CO تقریباً کاملاً مستقل از تنظیم احتراق است و در درجه اول تابع نسبت هوا به سوخت است. عموماً در بیشتر احتراق هایی که دارای آوانس بیشتری هستند ( جلوتر جرقه می زنند) آلودگی های HC بیشتراست. واکنش هایی که در محفظه احتراق انجام میشود، ادامه پیدا می کنند تا سوپاپ خروجی باز شود، که در این حالت باقی مانده هیدروکربنها، خارج می شوند. با تنظیم کردن ( به صورت) آوانس به دلیل دماهای پایین تر خروجی، این واکنش های بعدی به سرعت رخ نخواهند داد.
با افزایش زمان آوانس، دماهای محفظه احتراق افزایش پیدا می کند. افزایش دما باعث افزایش در انتشار NOx ، صرفنظر از نسبت هوا به سوخت، خواهد شد. برای بدست آوردن تنظیم احتراق بهینه برای آلودگی های خروجی، کنترل دقیقی ازتنظیم احتراق لازم است. لازم است تنظیم احتراق متناسب با نسبت هوا به سوخت صورت گیرد چون که روی آلودگی های خروجی، به همان مقدار که روی مصرف سوخت و قابلیت حرکت تاثیر دارد، اثر معادلی دارد. تنظیم احتراق عموماً توسط ECU کنترل می شود. کنترل تنظیم احتراق مفصلاً در بخش 1-2-1 بحث شده است.
باز گردش (Recirculation) گاز خروجی (Exauste Gas Recirculation)(EGR)
باز گردش گاز خروجی (EGR) روشی برای کاهش دادن آلودگی های اکسید نیتروژن است. بخشی از گاز خروجی به محفظه احتراق باز گردش می شود( بر می گردد). گاز خروجی، گاز بی اثری ( بی جان- ضعیف ) است که در محفظه احتراق پیک دما را پایین می‌آورد. بسته به مقدار EGR آلودگی های NOx تا بالای 60 درصد می تواند کاهش پیدا کند. اگر چه در سطوح بالای EGR ، افزایشی در آلودگی HC رخ خواهد داد. مقداری از EGR داخلی به علت قیچی (overlap) سوپاپ های ورودی و خروجی رخ می دهد. کمیت‌های مقادیر اضافی توسط یک سیستم زنجیره ای جداگانه، از منیوفولد(Manyfuld) تا منیوفولد ورودی تامین می شوند. مقدار جریان EGR به سیستم ورودی، توسط شیرهای پنوماتیک یا الکترونیک اندازه گیری می شود. سوپاپ EGR توسط ECU کنترل می شود. ماکسیمم جریان EGR به خاطر افزایش در آلودگی های HC ، مصرف سوخت و ناهمواری موتور، محدود شده است. مبحث کنترل کردن EGR مفصلا در بخش 1-2-1 بحث شده است.
موتورهای احتراق تراکمی ( دیزل):
یک مقدار تفاوت کلیدی بین موتور SI ( احتراق جرقه ای) و CI ( احتراق تراکمی) وجود دارد.
موتور CI از فشار و دمای بالا، به جای جرقه برای احتراق مخلوط قابل سوختن هوا و سوخت استفاده می کند. برای رسیدن به این منظور، نسبت فشار موتورCI در رنج 1:21 است، تقریباً در مقابل نسبت 1: 10 برای موتورهای SI در موتورهای CI سوخت مستقیماً داخل سیلندر، نزدیک نقطه تراکم بالا تزریق ( پاشش) می شود.
بنابراین، اختلاط سوخت و هوا درون سیلندر رخ می دهد.
نسبت هوا به سوخت:
موتورهای دیزل همیشه با هوای اضافی کار می کنند(1> یا ) که،
|
هوای اضافی ( ........ ) مقدار دوده ( ذرات معلق)، HC و آلودگی های CO را کاهش می دهد.
مبدل های واسطه ای:
یک کاتالیزور ( واسطه) اکسید کننده برای این منظور استفاده می شود که HC,CO را به CO2 و H2O تبدیل کند. کاهش NOx که برای موتور SI در مبدل سه واسطه ای سه مسیره (TWC) رخ می داد، در موتور دیزل امکان پذیر نیست، چونکه موتور دیزل با هوای اضافی کار می کند. تبدیل بهینهNOx نیاز به یک استوکیومتری (1= ) یا مصرف کمتر هوا (1>) دارد. که با اساس کار موتور اشتعال تراکمی کاملاً متفاوت و غریبه می باشد.
تنظیم زمان تزریق:
در یک موتور احتراق تراکمی شروع احتراق توسط شروع تزریق سوخت معین میشود.
عموما تنظیم زمان تاخیری (retard) باعث آلودگی NOx می شود، در حالی که بیش از retard کردن، به افزایش آلودگی های HC منتهی می شود. یک انحراف یک درجه ای درتنظیم تزریق ( زاویه میل لنگ) می تواند ، آلودگی های NOx را تا 5 درصد و آلودگیهای از HC راتا بیشتر 15 درصد، زیاد کند، کنترل دقیق زمان تزریق امری بحرانی است. تنظیم زمان تزریق در بعضی از سیستمها توسط ECU کنترل می شود. سیستم پس خور(Feed back) تنظیم زمان تزریق می تواند توسط حسگری که روی نازل انژکتور نصب شده، تهیه شود. توضیح بیشتر تنظیم زمان تزریق در بخش 1-3-1 آمده است.
بازگردش گاز خروجی EGR :
همانند یک موتور SI ، گاز خروجی می تواند به محفظه احتراق بازگردش شود تا به طرز قابل توجهی آلودگی های NOx را کاهش دهد. مقدار EGR مجاز ورودی توسط سوپاپ EGR اندازه گیری می شود. اگر این مقدار خیلی زیاد شود، درنتیجه ناکافی بودن مقدار هوا، آلودگی های HC ، آلودگی های CO و دوده ( ذرات معلق) افزایش پیدا کند. پیش از EGR توسط ECU کنترل می شود که مقدار EGR قابل قبول را تحت شرایط جاری کارکرد موتور، معین می کند.
2-1-1 مصرف سوخت:
قوانین دولتی که هم اکنون در جریان است، با توجه به نیاز هر کارخانه اتومبیل سازی برای رسیدن به یک سوخت با صرفه متوسط برای تمام مدل های تولید شده خود، در مدل هر سال، به وجود آمده است. این نیازمندی تحت عنوان شرکت اقتصاد سوخت متوسط یا CAFÉ شناخته شده است. اقتصاد سوخت برای هر نوع وسیله ای در طی روند تست مرکزی معین می گردد، شبیه تعیین کردن آلودگی های خروجی، که روی قاب دینامومتر تعبیه شده است. به خاطر نیاز CAFÉ ، کمینه کردن مصرف سوخت برای هر نوع وسیله تولید شده، امری بحرانی است.
سیستم کنترل موتور الکترونیکی، برآورد سوخت و تنظیم زمان دقیق احتراق را که برای کم کردن مصرف سوخت لازم است، تامین می کنند بهترین اقتصاد سوخت در نزدیکی 1.1= رخ می دهد. به هر حال، همانطور که بیش از این شرح داده شد، اثرات کاری موتور ضعیف(Lean) ، آلودگی خروجی و انتشار NOx در ماکسیمم مقدار خود، در 1.1= می‌باشد.
در شیب ها و مواقع قطع سرعت، مصرف سوخت می تواند توسط مسدود کردن سوخت اضافه کم شود، تا آنجا که سرعت موتور به آهستگی کمتر از سرعت تنظیمی، ملایم گردد. ECU این نکته را معین می کند که قطع سوخت وقتی می تواند انجام شود که وضعیت دریچه کنترل بنزین ( ساسات)RPU موتور و سرعت وسیله، ارزیابی شود. تاثیر تنظیم زمان احتراق روی مصرف سوخت، در تضاد با تاثیر آن روی آلودگی های خروجی است. هر چقدر که مخلوط هوا به سوخت رقیق تر شود(Leaner) تنظیم زمان جرقه باید آوانس بیشتری پیدا کند( جلوتر بیفتد) تا سرعت احتراق پایین را بتواند جبران کند. به هر حال همانطور که قبلاً توضیح داده شد، بیشتر کردن آوانس زمان جرقه، آلودگی HC ،NOx را زیاد می کند. یک استراتژی آگاهانه کنترل احتراق، اجازه بهینه سازی احتراق در هر نقطه کاری را می دهد که نیازمند رسیدن به یک توافق بین مصرف سوخت و آلودگی های خروجی می باشد. سیستم کنترل موتور الکترونیکی این استراتژی آگاهانه را تهیه می کند که نام آن چیزی جز ECU نمی باشد.
3-1-1 شرایط مطلوب کارکرد :
نیاز دیگر سیستم کنترل موتور الکترونیکی تهیه کردن قابلیت حرکت قابل قبول در همه شرایط کاری می باشد. هیچگونه، توقف یا درنگ و یا دیگر موارد نباید در زمان کار وسیله رخ بدهد. قابلیت حرکت تقریباً کاملاً تحت تاثیر سیستم کنترل است و برخلاف آلودگی خروجی یا اقتصاد سوخت، به سادگی اندازه گیری نمی شود.
بخش مهمی از قابلیت حرکت توسط برآورد سوخت و تنظیم زمان احتراق تعیین میشود. وقتی که تعیین بهترین سوخت و زمان احتراق توافقی برای مصرف و آلودگی های خروجی انجام شد. ارزیابی قابلیت حرکت اهمیت پیدا می کند. فاکتورهای دیگری که روی قابلیت حرکت تاثیر می گذارند. عبارتند از کنترل سرعت بی باری، کنترل EGR ، و کنترل آلودگی تبخیری است.
4-1-1 آلودگی های تبخیری:
آلودگی های هیدروکربن(HC) در شکل سوخت تبخیر شده آزاد شده از وسیله محدوده بسته ای، توسط قوانین فدرال تنظیم شده اند. اولین منبع برای این آلودگی ها تانک یا منبع سوخت است به علت گرمای محبوس در سوخت و بازگشت سوخت داغ استفاده نشده از موتور، بخار سوخت در تانک تولید می شود. سیستم کنترل آلودگی های تبخیری(EECS) برای کنترل آلودگی های تبخیری HC استفاده می شوند. بخارات سوخت از طریق EECS به داخل منیوفولد ورودی جریان پیدا میکنند و در فرآیند احتراق می سوزند. مقدار بخارهای سوخت تحویل داده شده به منیوفولد ورودی چنان که با آلودگی های خروجی و قابلیت انتقال مغایرت نداشته باشند، باید اندازه گیری شوند. این اندازه گیری توسط یک شیر کنترل تصفیه که تابع کنترل شده ای از ECU است، انجام می پذیرد. شرح بیشتر روی عملکرد سیستم کنترل آلودگی در بخش 1-2-1 آمده است.
5-1-1 عیب یابی های سیستم:
هدف سیستم عیب یابی، فراهم کردن هشداری برای راننده است وقتی که سیستمهای کنترل در اجزاء یا سیستم، بد عمل کردن را تشخیص می دهند و همچنین کمک داده به تکنسین ها برای تشخیص و تصحیح به عمل کردن ها می باشد( بخش 2-1 را ببینید)
2-1 موتورهای احتراق جرقه ای
1-2-1
کنترل سوخت:
به منظور توضیح استراتژی های کنترل سوخت، یک سیستم پاشش اضافی چند نقطه‌ای در نظر گرفته شده است.
|
توضیحات اضافی کنترل سوخت برای انواع مختلف سیستمهای سوخت مثل کاربوراتور، انژکتور تک نقطه ای، و انژکتور پیوسته چند نقطه ای در بخش 4-2-1 (سیستمهای تحویل سوخت) آمده است.
برای "سیستم اندازه گیری سوخت" که مقدار سوخت مناسب برای شرایط کاری موتور را فراهم می آورد، دبی جرمی هوای ورودی که به شارژ هوا معروف است، باید معین شده باشد.
که دبی جرم هوا= Am و دبی جرم سوخت=Fm
دبی جرم هوا می تواند از رابطه زیر تعیین شود:Am= Av.Ad
چگالی هوا= Ad و دبی حجمی هوای ورودی=Av
سه روش برای معین کردن شارژ هوا معمولاً به کار می رود: دانسیته سرعت، اندازه گیری جریان هوا، و اندازه گیری جرم هوا. در روش دانسیته سرعت، شارژ هوا توسط واحد کنترل الکترونیکی موتور اندازه گیری می شود که بر مبنای اندازه گیری دمای هوای ورودی، فشار منیوفولد ورودی، و RPM موتور عمل می کند.
دما و فشار برای معین کردن دانسیه هوا و RPM کاربرد دارند که ( این دو) درتعیین دبی حجمی کاربرد دارند. هنگام ضربه اولیه، موتور به عنوان یک پمپ عمل می کند. دبی حجمی محاسبه شده می تواند رابطه زیر را بیان کند:
سرعت موتور:RPM : که
(کورس) جابه جایی موتور=D
بازده حجمی=VE
در استفاده از بازگردش گاز خروجی(EGR)، دبی حجمی EGR باید از دبی حجمی محاسبه شده کم شود:
AU = ARPU- AEGR
و دبی حجمی EGR می تواند بطور تجربی از روی دبی سوپاپEGR استراتژی کنترل EGR استفاده شده، تعیین شود. در روش اندازه گیری هوا، به جای یک سنسور هوا، یک نوع پره سنجش دانسیته هوا استفاده می شود.
پره سنجش ازنیروی هوای ورودی، برای حرکت یک زبانه، تحت یک زاویه معین استفاده می کند. این حرکت زاویه ای توسط یک پتانسیومتر به یک ولتاژ تبدیل می شود. به خاطر اینکه فقط هوای شارژ شده تازه اندازه گیری می شود.
لزومی برای جایگزینیEGR نیست. در روش اندازه گیری جرم هوا، شارژ هوا، مستقیماً با به کار گیری یک سنسور جریان هوای سیم داغ یا یک لایه داغ
(not- wire or hot- film) اندازه گیری می شود. هوای ورودی از روی المنت گرم شده، سیم یا یک لایه عبور می کند. این المنت قسمتی از یک مدار پل مانند است که این مدار المنت را در دمای بالای دمای هوای ورودی، ثابت نگه می دارد. بااندازه گیری جریان گرم مورد نیاز توسط مدار پل مانند و تبدیل این گرما به ولتاژ از طریق یک مقاومت، جرم جریان هوای عبوری از المنت می تواند تعیین شود. مجدداً، چون فقط شارژ هوای تازه اندازه گیری می شود، نیازی به جبران کردن EGR نیست. به هرحال، به علت پالس های جریان قویی که در منیوفولد ورودی رخ می دهد، خطای حسگر ممکن می باشد که این مطلب تحت شرایط کاری معینی رخ می دهد. برای چنین مواردی، یک ضریب تصحیح باید تعیین و به کار گرفته شود.
آزمایشات غیرمخرب تخته خرده چوب با روشهای فراصوتی و ارتعاشی
| دسته بندی | صنایع |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 116 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 65 |
پیشگفتار
این پایاننامه نقطه عطفی مهم در برنامه مهندسی مکانیک خصوصاً در زمینه تکنولوژی چوب در دانشگاه تکنولوژی Lulea است موضوع این کار توسط پروفسور Holzwissenschaftenfur، استاد دانشگاه زوریخ فراهم شد و آزمایشات غیرمخرب ویژگیهای الاستیک (ارتجاعی) و شکنندگی تخته خرده چوب با روشهای فراصوتی و فرکانس ایگن را پوشش می‌دهد. انتخاب این موضوع با این هدف انجام شد که مرجع فارسی مناسبی برای مطالعات آینده علاقمندان فراهم شود و علاقمندان با فراغ خاطر بیشتر به مطالعه مهندسی مکانیک در زمینه تکنولوژی چوب بپردازند و باعث پیشرفت صنعت چوب و کاغذ شوند.
چکیده
در تولید تخته خرده چوب، ویژگیهای مختلف تخته به منظور حفظ کیفیت تخته با محدودیتهای مورد لزوم اندازهگیری می‌شوند. روشهای غیرمخرب برای این منظور شامل آزمایشات فراصوتی و فرکانس ایگن هستند. این روشها برای اندازهگیری مقاومت تخته پس از پرس، در جهت مقاصد کنترل فرآیند پیشنهاد شده‌اند. ثابت شده است که روشهای سرعت فراصوتی و فرکانس ایگن ابزارهای مناسبی برای انجام این کار هستند. نتایج نشان می‌دهند که مدول یانگ و مقاومت خمشی را میتوان با این روشها تعیین نمود. چسبندگی داخلی را فقط با دقت نسبتاً کافی میتوان با مدلهای ارتجاع طبیعی تعیین کرد. استفاده از مدلهای گوناگون اغلب مواقع مدلهای معتبرتر و بهتری را برای مدول یانگ و مقاومت خمشی و پیشبینیهای بهتری را برای چسبندگی داخلی ارائه می‌دهند. اگر متغیرها ضعیف باشند مدلهای گوناگون برای پیشبینیهای پیچیده مناسب هستند.
فهرست مطالب
|
عنوان |
صفحه |
|
1-1- سابقه |
|
|
2-1- هدف و منظور این مطالعه |
|
|
3-1- دامنه و تعیین حدود |
|
|
4-1- تئوری و کارهای پیشین |
|
|
1-4-1- آزمایشات غیرمخرب |
|
|
2-4-1- تحلیل فرکانس ایگن |
|
|
3-4-1- روش فراصوتی موازی با صفحه تخته |
|
|
4-4-1- روش فراصوتی عمود بر صفحه تخته |
|
|
2- مواد و روش |
|
|
1-2- مواد |
|
|
2-2- طراحی آزمایش |
|
|
3-2- روش زمایش |
|
|
4-2- مدلسازی PLS و تحلیل اطلاعات |
|
|
1-4-2- روش PLS |
|
|
3- روشهای آزمایش - تئوری و کاربردی |
|
|
1-3- روش آزمایش DIN/EN |
|
|
عنوان |
صفحه |
|
1-1-3- تعیین مدول الاستیسیته در خمش و مقاومت خمشی در استاندارد DIN-EN310 |
|
|
2-1-3- تعیین مقاومت کششی عمود بر صفحه تخته |
|
|
3-1-3- تعیین رطوبت نسبی با استاندارد DIN – EN 323 و تعیین دانسیته با استاندارد DIN – EN 323 |
|
|
2-3- سرعت صوت |
|
|
3-3- فرکانس ایگن |
|
|
4-3- ماشین آزمایش سریع Testrob |
|
|
4- نتایج و تحلیل و بررسی |
|
|
1-4- تعیین چسبندگی داخلی |
|
|
1-1-4- تعیین با مدلهای خطی |
|
|
2-1-4- تعیین چسبندگی داخلی با مدلهای گوناگون |
|
|
2-4- تعیین مقاومت خمشی و مدول یانگ برای تختههای بزرگ |
|
|
1-2-4- تعیین MOR |
|
|
2-2-4- تعیین MOE |
|
|
3-4- تعیین مقاومت خمشی از روی اطلاعات نمونه |
|
|
1-3-4- مدلهای خطی |
|
|
2-3-4- مدلهای چندمتغیری |
|
|
عنوان |
صفحه |
|
3-3-4- مدلهای برای تعیین MOR تهیه شده از مقادیر متوسط |
|
|
4-4- تعیین مدول یانگ از روی اطلاعات نمونه |
|
|
1-4-4- کلیه نمونهها |
|
|
2-4-4- مقادیر متوسط |
|
|
3-4-4- تفاوتهای روشهای استاتیک و روشهای دینامیک |
|
|
5-4- تأثیر متعادلسازی |
|
|
6-4- مقادیر اندازهگیری Testrob |
|
|
5- نتایج |
|
|
1-5- کارآئی مدلها برای کنترل فرآیند |
|
|
1-1-5- سرعت اولتراسونیک برای تعیین چسبندگی داخلی |
|
|
2-1-5- سرعت اولتراسونیک برای تعیین MOR و MOE |
|
|
3-1-5- اندازهگیری با فرکانس خاص برای تعیین MOR و MOE |
|
|
4-1-5- مدلهای چند سنسوری برای تعیین MOR و MOE |
|
|
5-1-5- کاربرد روشهای مذکور برای تختههای بزرگ |
|
|
6-1-5- اندازهگیری با Testrob |
|
|
2-5- تأثیر و شدت شرایط سازی |
|
|
3-5- سنجش دما |
|
|
6- کار ثانویه |
|
|
7- مقالات و منابع |
|
|
عنوان ضمیمهها |
صفحه |
|
1- طرح آزمایش برای تختههای مختلف |
|
|
2- نتایجی از برگشتهای خطی (روابط خطی) |
|
|
3- نتایجی از مدلهای گوناگون (چندمتغیری) |
|
|
4- تأثیر دما روی سرعت صوت |
|
|
5- واژهنامه |
|
|
6- محلهای اندازهگیری در آزمایشات مختلف |
|
|
7- برنامه آزمایش |
|
1- مقدمه
این پایاننامه نقطه عطفی مهم در برنامه مهندسی مکانیک، خصوصاً در تکنولوژی چوب در دانشگاه تکنولوژی Luleo است. موضوع این پایاننامه آزمایشات غیرمخرب ویژگیهای الاستیک برای تخته خرده چوب با استفاده از روشهای فراصوتی و فرکانس ایگن می‌باشد.
1-1- سابقه
تخته خرده چوب قطعاًُ مواجه با تقاضاهای کاربردی است. این موارد موردنظر ویژگیهایی نظیر مقاومت خمشی و چسبندگی داخلی را به خوبی دیگر ویژگیها مورد لحاظ قرار می‌دهند، در تولید معمولی، نمونههائی تصادفی برای تعیین ویژگیهایشان برداشته می‌شوند. رایج‌ترین روشهای آزمایشی مورد استفاده مخرب و با اتلاف زمان زیاد هستند و صرفاً بخش خیلی کوچکی از کل تولید، آزمایش میشود. این مطلب بدین معناست که تولید با ترتیبات نادرست فرآیند می‌تواند قبل از اینکه خطا مورد توجه قرار گیرد، تا زمان زیادی ادامه بیابد. همچنین ممکن است که به مقادیر زیادی از تختههای وازده (مردود) یا تختههائی با کیفیت نامرغوب منتهی شوند که هزینههای زیادی را برای تولید تخته دربردارد.
برای پرهیز از این مشکل، دستگاهی برای آزمایش کردن سریع توسعه یافته است که آزمایشات را به طور خودکار (اتوماتیک) انجام می‌دهد. در این حالت، پروسه آزمایش سریعتر پیش میرود اما هنوز اندازهگیری ساعتها به طول میانجامد. به همین دلیل، یک روش آزمایش غیرمخرب برای تعیین ویژگیهای تخته خرده چوب هدفی مطلوب است که بتواند بعد از پرس مستقیماً استفاده شود. احتمال تعیین ویژگیهای تخته با روشهای غیرمخرب در خط تولید بعد از پرس و بنابراین قابلیت کنترل بهتر کیفیت پروسه می‌تواند مزایای زیادی را در کاهش میزان تختههای رد شده و کیفیت پائین به ارمغان بیاورد.
2-1- هدف و منظور از این مطالعه
هدف از این مطالعه جهت تعیین کارائی دو روش آزمایش غیرمخرب، سرعت فراصوتی و تحلیل فرکانس ایگن و برای آزمودن تأثیر تعادلسازی بروی نتایج آزمایش غیرمخرب است. هدف توسعه مدلهای مؤثر برای تشخیص مقاومت خمشی، مدل الاستیسیته و چسبندگی داخلی برای تخته خرده چوب است.
3-1- دامنه و تعیین حدود
این مطالعه به یک نوع خاص از صنعت تخته خرده چوب محدود میشود. نحوة کار شامل طراحی آآزمون، جمع کردن اطلاعات، تحلیل آنها و توسعه و گسترش مدلها برای تعیین چسبندگی داخلی، مقاومت خمشی و مدول یانگ می‌باشد. این مدلها عملاً بر پایه سرعت صوت و خمش پایه با فرکانس ایگن در حالت عمود بر صفحه برای بررسی خواص فیزیکی تخته خرده چوب هستند. برای آزمایش نمونه تخته بزرگ، فرکانس ایگن در جهت طولی نیز بکار برده میشود. این پایاننامه همچنین شامل یک ارزشیابی از تأثیر متعادلسازی می‌باشد.
4-1- تئوری و کارهای پیشین
1-4-1- آزمایشات غیرمخرب
ارزشیابی غیرمخرب ویژگیهای تخته خرده چوب می‌تواند با روشهای زیادی انجام شود. برخی از این روشها عبارتند از:
· اندازهگیری پروفیل دانسیته
· آزمایش فرکانس ایگن برای تعیین خواص الاستیکی مختلف تخته
· اندازهگیری زمان انتشار صوت در حالت موازی و عمودی بر صفحه تخته جهت تعیین مقاومت خمشی (MOR)، مدول یانگ (MOE) و چسبندگی داخلی (IB).
· تحلیل نوسان صوتی برای شناسائی عیب ورقه ورقه شدن
· تحلیل نوسان و فرکانس صوتی برای تعیین IB
تنها روش صنعتی که با مقیاس بزرگ در یک خط کاربردی استفاده میشود، شناسائی عیب ورقه ورقه شدن بدون تماس با فراصوتی (بعنوان مثال توسط Grecon) است.
2-4-1- تحلیل فرکانس ایگن
اجسام الاستیک را میتوان با دو روش به ارتعاش درآورد:
· توسط نیروهای مداوم بیرونی که باعث ارتعاش می‌شوند، که اطلاعات با کمک واکنشهای مختلف با فرکانسهای متفاوت جمعآوری می‌شوند. فرکانس طبیعی نمونه فرکانسی است معادل فرکانس نیروی مداوم وارده به تخته است که سبب ایجاد تشدید می‌گردد.
از یک تکانه تکی، ارتعاشات آزاد در جسم ایجاد میشود. این ارتعاشات فرکانسهای ایگن جسم را دارند. این ارتعاشات هر دو برپایه یک روش ارتعاشی هم اندازه روشهای با ارتعاش بیشتر هستند. روشهای ارتعاش بیشتر در مقایسه با روش پایه بدلیل اصطکاک درونی مواد سریعتر نزول مییابند که احتمالاً آنرا به لحاظ کارآئی یک روش اساسی می‌کند.
روشهای مختلف دستیابی به ویژگیهای الاستیک یک ماده با استفاده از فرکانس ایگن وجود دارند. این روشها در سه نقطه فرق دارند (استاندارد ASTM - 1259 - [2]C):
· استقرار تکیهگاه
· استقرار نقطه محرک
· انتخاب نقطه برداشت سیگنال
استقرار تکیهگاه: تکیهگاهها در نقاط گرهدار ارتعاش دلخواه مستقر می‌شوند.
استقرار نقطه محرک: نقطه محرک در یک نقطه خطی برای روش ارتعاش دلخواه انتخاب میشود.
انتخاب نقطه برداشت سیگنال: دریافتکننده سیگنال در جائی مستقر میشود که روش ارتعاش به سادهترین شکل اندازهگیری می‌گردد. وقتی که یک روش تماسی استفاده میشود، بایستی به یک گره ارتعاشی نزدیک باشد بطوریکه نمونه آزمایشی با سوزن سیگنال که بر فرکانس خاص اثر میگذارد بارگذاری نمیگردد. این روشهای مختلف قادر به اندازهگیری (مدول) دینامیک یانگ، مدول دینامیک شکست و ضریب پوآسون در صفحات مختلف نمونههای آزمانش می‌باشد.
دو روش اصلی برای آزمایش فرکانس ایگن و ویژگیهای الاستیک عبارتند از:
· اندازهگیری فرکانس طبیعی در یک تخته تحت کنترل (یک سر آزاد)
· اندازهگیری فرکانس ایگن نمونه آزاد در تکیهگاه که در گرههای ارتعاش قرار می‌گیرند.
این کار مربوط به فرکانس ایگن نمونههای آزاد برای خمش درونی و برونی صفحه میشود. این روش برای آزمایش دینامیک مدول یانگ در چوب توسط Gorlacher [s] بکار رفته است. او دریافت که این روش با دقت کافی برای نمونههائی با ضریب اثر ارتفاع بیشتر از 15 باشد، شدت برش برای معایب خمش تدریجی نادیده گرفته میشود.
Niemz و Kucera و [18] Bernatowicz این روش را برای ارزیابی غیرمخرب خواص الاستیک در MDF استفاده کرده‌اند. آنها ارتباط بین مدول دینامیک یانگ با روش فرکانس خاص و مدول استاتیک یانگ را با آزمایشات DIN با R2 = 0.48 گزارش کردند. اندازهگیریهای فرکانس ایگن برای ارائه مدول یانگ 15 تا 20 درصد بیشتر از مقادیر حاصل از آزمایشات DIN گزارش شدند. این تفاوت به علت پروفیل دانسیته در تخته خرده چوب فرض شده است، زیرا این تئوری در اصل برای مواد هموژن بکار میرود.
3-4-1- روش فراصوتی موازی با صفحه تخته
فراصوتی که از یک منبع پخش میشود، سرعتی دارد که مربوط به دانسیته متوسط است. از آنجائی که دانسیته تأثیر خیلی زیادی بر مقاومت خمشی و مدول یانگ دارد، این سرعت را میتوان برای تعیین این ویژگیها بکار برد. مدول الاستیسیته دینامیک با فرمولهای رایج برای مواد ایزوتروپیک محاسبه میشود. (Krautkramer [13])
(رابطه 1)
(مگاپاسکال) مدول دینامیک یانگ MOEdyn =
(گرم بر سانتیمتر مکعب) دانسیته
سرعت صوت V =
ضریب پوآسون =
و چون ضریب پوآسون محاسبهاش مشکل است،رابطه مذکور بصورت زیر بکار میرود.
(رابطه 2)
اکثراً تحقیق برای تعیین IB با سرعت صوت بروی سطح عمودی تخته انجام شده است. برای حالت موازی با تخته، Niemz و Poblete [17] نشان داده‌اند که رابطه مناسب (R2 = 0.55). بین مقاومت خمشی و سرعت صوت به همان شکل رابطه بین سرعت صوت و مدول یانگ (R2 = 0.24) است. این روش چندان در صنعت استفاده نشده است. از آنجائی که سرعت صوت با افزایش دانسیته زیاد میشود، وضعیت ترانسدیوسر (مبدلها) در تخته خرده چوب با دانسیته مشخص مهم است. بدلیل رطوبت زیاد در تخته خرده چوب و فواصل طولانیتر که رطوبت به تخته نفوذ می‌کند، اکثراً از اندازهگیری انتقالی (ناقل و دریافتکننده در سمتهای مقابل مورد آزمایش مستقرند) استفاده میشود ([12]Plinke, Greuble).
به علت رطوبت زیاد، صوت در تخته خرده چوب با یک فرکانس کمتر در حد 20 تا 100 کیلوهرتز در مقایسه با کاربردهای معمول برای مواد ایزوتروپیک و هموژن (5/0 تا 10 مگاهرتز) استفاده میشود. (Krautkramer [13], Greuble, Plinke [12])
4-4-1- روش فراصوت عمود بر صفحه تخته
هنگام استفاده از سرعت فراصوتی در حالت عمود بر صفحه تخته برای تعیین مقاومت چسبندگی داخلی، باید به پروفیل دانسیته توجه گردد. از آنجائیکه زمان پراکنش صدا محاسبه میشود، سرعت صوت انتگرال زمان پراکنش صدا در لایه‌های مختلف تخته است. هنگامی که دانسیته کاهش مییابد، سرعت صوت نیز کاهش مییابد و پالس صدا زمان بیشتری برای عبور از لایه را نیاز دارد. این مسئله بدین مفهوم است که دانسیته کم لایه میانی منوط به قسمت اعظم زمان عبور امواج صوتی (شکل 1) است. به همین علت است که لایه میانی بیشترین اثر را بر وی زمان پراکنش صوتی دارد. از همین روی امکان تعیین چسبندگی داخلی با روش فراصوتی ناشی میشود.
در شکل 1 یک پروفیل دانسیته بصورت نمونه نشان داده میشود.
شکل 1- پروفیل دانسیته بر صفحه تخته زمان پراکنش صدا برای هر لایه در تخته
Plinke و [12] Greuble مقالهای تهیه کرده‌اند که برای تعیین مقاومت چسبندگی داخلی چندین مرتبه از آن استفاده نمودهاند. متغیرهای مورد استفاده حداقل دانسیته از مقادیر پروفیل دانسیته در 4 درصد فاصله از لایه میانی به همراه روش سرعت صوت عمود بر صفحه تخته بودند. این روش نتایج خیلی خوبی را از IB با یک دامنه واریانس از R2 = 0.53 تا R2 = 0.98 ارائه داد.
در مقالهای دیگر، Kruse، Broker و [15] Fruhwald روش صوتی با تماس آزاد به عنوان یک تفاوت برای تماس اندازهگیری سرعت صوت را محاسبه کردند. آنها دریافتند که این روش با استفاده از فرکانس و تحلیل کیفیت امواج صوتی مشخص، با عبور از صفحه تخته، یک مقدار مشخص از چسبندگی داخلی در تخته خرده چوب با ضخامت 34 میلی‌متر را ارائه می‌دهد این مقدار مشخص برای مدلهای مورد استفاده برای مقادیر متوسط هر نمونه با R2 = 0.90 (تختههای سمباده خورده) و R2 = 0.74 (تختههای سمباده نخورده) یک واریانس مشخص را نمایان کرد.
2- مواد و روشها
1-2- مواد
در این مطالعه، تخته خردههای سه لایه با ضخامت 18 و 19 میلی‌متر آزمایش شدند. این تختهها تمامشان توسط یک تولیدکننده تهیه شده و در یک کارخانه اندازهگیری شند. تختههای آزمایش شده عموماً مورد استفاده در صنایع مبلمان بودند. تختههای مورد آزمایش پارامترهای زیر را داشتند:
خردههای چوب: با آسیاب چکشی و 100% سوزنی برگ
لایه سطحی (35%): 100% خردههای رنده / خردههای چوب بری / خاکه سمباده زنی
لایه میانی (65%): تکه تختهها 40 تا 50%
خرده چوب 20%
خردههای رنده کاری و چوببری 20%
چوب ماسیو 10%
چسب: اوره فرمالدئید، تولید شده در کارخانه
میزان چسب: در لایه میانی 8 تا 5/8%
در لایه سطحی 12 تا 5/12%
دانسیته (مقدار نهائی): 682 کیلوگرم بر مترمکعب
زمان پرس / دمای پرس: 280 ثانیه / 185 درجه سانتیگراد
2-2- طراحی آزمایش
از آنجائی که فقط کیفیت یک تخته از تولید منظم در کارخانه مورد مطالعه قرار گرفت، رسیدن به حداکثر واریانس ممکن در ویژگیهای تخته با تولیدی معمولی اهمیت خاصی داشت. برای دستیابی به این فرم، برخی از وقایع در خط تولید مورد توجه واقع شدند. این موارد از طریق کارکنان متخصص در کارخانه تهیه شدند که عبارت بودند از:
· تختهها در طبقات پائینتر پرس در مقایسه با تختههای طبقات فوقانی بدلیل عدم یکنواختی فشار در طبقات مذکور، نازکتر شدند.
· پرس غیریکنواخت، تختههائی (تراکم کم) در یک طرف صفحه پرس تولید کرد.
با توجه به معیار واریانس دانسیته کل تخته در تولید این مدل، نمونهها متناوباً از طبقات بالا و پائین پرس برداشته شدند. از آنجائیکه دانسیته تختهها نیز فرق داشت، نمونههای آزمایش خمشی از قسمتهای مختلف تخته مطابق طراحی آزمایش مشروح در جدول ضمیمه 1، برداشته شدند.
3-2- روش آزمایش
تختههای مورد آزمایش، مستقیماً پس از سرد شدن از تخته اولیه بریده شدند که از روی نمونههای کنترل کیفیت معمولاً بریده می‌شوند. روش آزمایش و مراحل اصلی آن ذیلاً آورده شده است:
در ابتدا لبههای تخته اندازهبری شدند و چهار قطعه تخته با پهنای 50 میلی‌متر از تخته، عمود بر جهت تولید برده شدند. این قطعات در یک testrob (یک دستگاه آزمایش سریع)، دو نمونه قبل از متعادلسازی و دو نمونه بعد از متعادلسازی آزمایش شدند. ویژگیهای مورد آزمایش دانسیته، مقاومت خمشی و مقاومت چسبندگی داخلی بودند.
قسمت باقیمانده تخته آزمایشی 50 Cm)×137) با استفاده از روش فراصوتی در هر دو جهت موازی با صفحه تخته و فرکانس ایگن طولی عمود بر جهت تولید، موازی با صفحه تخته آنچنانکه در جدول ضمیمه 6 مشروح است، آزمایش شدند. دما، دانسیته و اندازههای تخته نیز برآورده شدند. چون ویژگیهای الاستیک برای هر جهت فرق دارد، تخته به نمونههای آزمایشی در جهت عمودی تخته بریده شد. نمونههای آزمایشی هم برای قبل از متعادلسازی و هم برای بعد از متعادلسازی با استفاده از روشهای غیرمخرب آزمایش شدند.
نهایتاً هر نمونه با استاندارد DIN – EN با ارائه مقادیر مرجع برای ویژگیهای اندازهگیری شده آزمایش شدند و رطوبت نسبی هر نمونه مشخص شد. برنامه کامل آزمایش را میتوان در جدول ضمیمه 7 مشاهده کرد. نمونهها برای آزمایشات متنوع به ابعاد اصلی مورد آزمایش مطابق با الگوی برش که در شکل 2 نشان داده شده، بریده شدند.
شکل 2
قسمتهای نشانهگذاری شده 1، 2، 3 برای تیرهای خمشی استفاده شدند. هشت نمونه برای آزمایش خمش از سه قسمت، یک قسمت برای هر جهت، در جهت عمود بر جهت تولید بریده شدند. شرایط آزمایش تختهها مطابق برنامه آزمایش (جدول ضمیمه 1) تفاوت داشتند.
4-2- مدلسازی PLS و تحلیل دادهها
تحلیل PLS یک ابزار نسبتاً جدید برای مدلهای چندتائی و سنجشی است. براساس یادآوری، این روش از یک کتاب در این زمینه توسط Naes[22] و Martens، SIMCA [23] کاربرد دستی، و یک پایاننامه (Andresson [27]) ناشی میشود. برای مقالات مربوط به این تئوری و کاربرد تحلیل PLS، خوانندگان ممکن است که کارهای موارد [24] و [25] و خصوصاً [26] را بیابند.
1-4-2- روش PLS
برای مدلهای چندمنظوره، روش PLS (Partial Least Square) استفاده شده است. PLS یک روش دوخطی نزولی است. تحلیل PLS را میتوان برای تحلیل بسیاری از متغیرهای همزمان بکار برد. یکی از مزایای PLS این است که می‌تواند صدای مزاحم (اطلاعات نامفهوم) را از اطلاعات مشخص مجزا کند. همچنین PLS می‌تواند رابطه بین عوامل قابل تغییر در مدل را نمایان سازد.
قبل از تحلیل PLS، یک PCA (تحلیل اصولی ذره) نیز اغلب انجام میشود. در PCA اجزاء اصلی غیرمربوط (عوامل غالب) به عنوان ترکیبات خطی اطلاعات اصلی کنترل می‌شوند. اجزاء اصلی با مرتب کردن متغیرهای اصلی بروی محورهای اورتوگونال در یک فضای چندبعدی یافت می‌شوند. در دستهای از نقاطی که بدست می‌آیند، اولین جزء اصلی به جهت غالب دسته (گروه) وصل میشود. جزء اصلی بعدی با جهت غالب دوم، اورتوگونال به اول، مشارکت دارد. این روند برای بقیه اجزاء اصلی تکرار میشود. با کنترل اجزاء اصیل روی یک صفحه دوبعدی، در یک «پلات با پراکندگی فراوان» یک مای گرافیکی از اطلاعات مرتب کاربردی بدست می‌آید، گروهها و سایر اطلاعات مهم را میتوان به آسانی مشخص کرد.
در تحلیل PLS، فاکتورها (X) از پاسخها (Y) جدا می‌شوند. جزئیات اصلی برای هر دو مورد محاسبه می‌شوند و سپس برای دستیابی به بهترین مدل به هم وصل می‌شوند. مدلها می‌توانند حاوی یک یا چند پاسخ (y) باشند. مدلها در شکل y = c + a.x1 + b.x2 + … با یک پاسخ، در این مطالعه هستند.
ارزیابی یک مدل PLS در میان واریانس معنیدار (R2) نشان داده میشود که مقدار تغییر در ترتیب اطلاعات را که مدل توضیح می‌دهد، نشان می‌دهد. R2 = 0 بدین مفهوم است که هیچ واریانسی توسط مدل توضیح داده نمی‌شود و R 2 = 1 هم واریانس ورودی توسط مدل را بیان می‌کند. این واریانس می‌تواند شامل اطلاعات مفیدی نظیر صداهای مزاحم باشد. صدای مزاحم اطلاعات نامفهومی است که بدین معنا است که یک مدل با R2 = 1 ممکن نیست. که بهترین باشد زیرا میتوانست مدلی با صدای مزاحم باشد. برای مشخص کردن اینکه صدای مزاحم چیست و چه اطلاعات مفیدی دارد، مجذور عدد معین (Q2) در مدل استفاده میشود. این یک سنجش قابلیت مدل برای تعیین مقادیر y برای مشاهدات جدید است و شامل مراحل ساخت مدل نیست. Q2 با استفاده از ارزیابی عرضی (SIMCA [23] دستی) محاسبه میشود.
3- روشهای آزمایش – تئوری و کاربردی
روشهای آزمایش DIN-EN مورد استفاده در این مطالعه به عنوان مراجعی برای آزمایشات جهت تعیین ویژگیهای مورد تقاضا هستند. به عبارت دیگر، اینکه مقاومت خمشی واقعی تخته با بارگذاری آن تا هنگام وقوع شکست اندازهگیری میشود و بنابراین برای تمام ویژگیها هم به همین شکل است. روشهای غیرمخرب نیز از طرف دیگر روشهای غیرمستقیم هستند. بدین معنی که یک یا چند ویژگی که با ویژگی موردنظر مرتبطاند با تعیین ویژگی مطلوب تخته اندازهگیری و استفاده می‌شوند.