قدرت و اثرگذاری رسانه های جمعی

امروزه قدرت و اثرگذاری رسانه های جمعی بر مردم دنیا غیرقابل انکار است، مطبوعات هم به عنوان یکی از اعضاء تشکیل دهنده رسانه های جمعی از قدرت خاص خود برخوردارند مطبوعات می توانند همانند سایر رسانه های جمعی به افکار عمومی شکل دهند آنها را تهییج کنند و یا با تشنج زدایی از جامعه افکار عمومی را به سوی راحتی خیال و آسایش و امنیت پیوند به جرأت می توان گفت ک

دسته بندی	علوم اجتماعی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	62 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	111

دریافت فایل

فروشنده فایل

کد کاربری 8044

تمام فایل ها

فصــل اول

پیشگفتار

"مقدمه"

امروزه قدرت و اثرگذاری رسانه های جمعی بر مردم دنیا غیرقابل انکار است، مطبوعات هم به عنوان یکی از اعضاء تشکیل دهنده رسانه های جمعی از قدرت خاص خود برخوردارند مطبوعات می توانند همانند سایر رسانه های جمعی به افکار عمومی شکل دهند آنها را تهییج کنند و یا با تشنج زدایی از جامعه افکار عمومی را به سوی راحتی خیال و آسایش و امنیت پیوند به جرأت می توان گفت که اثرگذاری مطبوعات و نشریات بر اذهان بیشتر و مستمرتر از رادیو و تلویزیون است. مطبوعات ابزاری است که بوسیله آن افکار و عقاید گوناگون جامعه با هم تلاقی کرده واز برخورد آنها اندیشه های تازه خلق می شود. مطبوعات زنده و فعال فضای فکری جامعه را به پویایی، حرکت، ابتکار و مشارکت فعال وامی دارد. یکی از عناصر این پدیده (مطبوعات سیاسی) هستند. ابتدای قرن 19 پیشرفتهای بسیاری را برای مطبوعات بدنبال آورد این پیشرفتها که در زمینه های تکنیکی بود زمینه سیاسی برای رشد کمی و کیفی مطبوعات را فراهم آورد. مطبوعات کشور ما علیرغم سابقه تاریخی بیش از 150 سال تجربه هنوز نتوانسته جایگاه مناسب و شایسته خود را در جامعه کسب نموده و نقش خود را در هدایت افکار عمومی به درستی ایفاء نماید. نقش مطبوعات در جامعه مدنی تأمین هویت ملی شهروندان و برقراری دیالوگ گفتگوی دوطرفه میان قدرتهای سیاسی مطبوعات (غیر از مطبوعات دولتی) یکی از اجزای نهادهای مستقل از دولت به شمار می آیند که مهمترین نقش آن گفت وگو با قدرتهای سیاسی است چون دراین جوامع حضور نهادهای مدنی به رسمیت شناخته می شود دارای قدرت اجتماعی برابر قدرت سیاسی دولت هستند آزادی مطبوعات ناظر بر تعداد زیادی از دیگر آزادی هاست و تا زمانی که شکل و شیوة سازماندهی سیاسی در کشورمان بر اساس اصول و شکل مدرن پیش نرود و شهروند بودن ما مسلم نباشد نمی توانیم مطبوعات چندان آزادی داشته باشیم.

توصیف نشریات از جمله کارهای کنترلی و محود کردن مطبوعات است.

در این تحقیق سعی شده است رابطه بین رشتة تحصیلی دانشجویان با میزان گرایش آنان به مطبوعات سیاسی بررسی شود که آیا رابطه ای وجود دارد و مسائل مختلفی که باعث این گرایش می شوند سنجیده شود مثل شغل و سن افراد و با وخامت وضعیت سیاسی تا چه حد باعث گرایش دانشجویان رشته های مختلف به اخبار سیاسی می شود و در نهایت وضعیت رابطه به چه صورت است، معنی دار است یا خیر.

"بیان مسئله"

در جهان امروز وسایل ارتباط جمعی با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و مبادله عقاید عمومی در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بزرگی بر عهده گرفته اند بطوریکه بسیاری از دانشمندان عصر کنونی زندگی انسان را عصر ارتباطات نامیده اند در این میان مطبوعات به عنوان فراگیرترین رسانه جمعی نقش مهمی از فضای زندگی مردم بویژه جوانان و قشر تحصیلکرده را به خود اختصاص داده است اطن رسانه نقش برجسته ای در میان طبقه روشنفکر جامعه دارد برخی از مطبوعات با توجه به اینکه به نیازهای جامعه توجه دارند گاهی در رابطه با بعضی اخبار بنا به موقعیت و خط مشی مدیران و مسئولان پیش می روند البته موقعیت اجتماعی امروز مملکت ما به گونه ای است که جامعه به طور کامل سیاسی شده و همة مردم به طور دائم در تمام امور زندگی با مسائل سیاسی برخورد زیادی دارند و این موضوع باعث شده که تعداد کمی به مسائل سیاسی بی توجه شوند و به مطبوعاتی که بیشتر مطالب فرهنگی و اجتماعی و هنری می پردازند توجه بیشتری نشان می دهند و خوانندگان زیادی جذب این مطبوعات شوند. چرا که احساس می کنند مسائل سیاسی زیاد از حد ایشان تکراری شده است در کل می توان گفت اینگونه مطالب خوانندگان خود را تا حدودی از دست داده اند و مردم می خواهند لااقل زمانی که روزنامه می خوانند از این وضعیت فرار کنند و کمی آسایش و دوری از سیاست داشته باشند.

"اهداف تحقیق"

هدف اصلی: بررسی رابطه بین رشته تحصیلی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات به منظور شناخت بیشتر گرایش دانشجویان نسبت به مطبوعات سیاسی و توصیف وضعیت دانشجویان از نظر میزان بهره گیری جهت ارائه راهکارها.

اهداف فرعی:

1-بررسی رابطه بین پایگاه اقتصادی اجتماعی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات

2-بررسی رابطه بین جنس دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوهات

3-بررسی رابطه بین تنوع و تازگی مطالب روزنامه ها و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات

فرضیه ها:

1-به نظر می رسد بین رشته تحصیلی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه معنی داری وجود دارد.

2-به نظر می رسد بین پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه معنی داری وجود دارد.

3-به نظر می رسد بین جنس دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه معنی داری وجود دارد.

4-به نظر می رسد بین تنوع و تازگی مطالب روزنامه ها و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه معنی داری وجود دارد.

در رابطه با اهمیت این تحقیق باید گفت که در کشور ما مطالب سیاسی خوانندگان زیادی پیدا نکرد حتی در زمان پیروزی مشروطیت که اوج فعالیتهای سیاسی نشریات بود ما شاهد یک اتحاد کامل بین نشریات نبودیم با وجود زیاد بودن نشریات در آن زمان مشاهده می شود که به غیر از چند روزنامه که به سیاست پرداخته اند سایرین اجتماعی و ادبی عمل می کردند پس بدیهی است که این پایه و اساس تا امروز باقی مانده است. با این بررسی می توان عدم بهره مندی قشر تحصیلکرده جامعه را از اخبار سیاسی مطبوعات برطرف کرد.

به همین دلیل این روزها مطبوعاتی که به مطالب سیاسی کمتر و با شکل هیجان انگیز نمی پردازند با مخاطبان بیشتری مواجه هستند و وجود همین مخاطبان زیاد، پشتیبان مناسبی برای ادامه کار و حیات روزنامه هاست البته باید یادآورد شد که در بعضی موارد برخی از مسائل سیاسی هستند که خوانندگان زیادی می طلبند مانند زمانی که هویت و امنیت ملی جامعه یا ارزشهای فرهنگی کشور در خطر باشد و یا زمانی که مردم هدف مشترکی را دنبال می کنند در این زمان مطبوعات به مسائل سیاسی می پردازند و از محبوبیت بیشتری برخوردارند.

* این تحقیق درصدد است رابطة بین ویژگیهای اقتصادی ، اجتماعی، جنس و رشتة تحصیلی دانشجویان و گرایش آنان به اخبار سیاسی مطبوعات را بررسی کند که آیا رابطه ای وجود دارد؟ و آیا تنوع و تازگی مطالب سیاسی باعث گرایش دانشجویان با توجه به رشته تحصیلی آنان می شود؟

طرح سؤالات:

1-آیا بین رشتة تحصیلی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات کثیرالانتشار رابطه وجود دارد؟

2-آیا بین پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوهات کثیرالانتشار رابطه وجود دارد؟

3-آیا بین جنس دانشجویان و میزان بهره مندی آنان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه وجود دارد؟

4-آیا بین تنوع و تازگی مطالب روزنامه ها و میزان بهره مندی دانشجویان از اخبار سیاسی مطبوعات رابطه وجود دارد؟

اهمیت و انگیزه انتخاب موضوع:

در بحث انگیزه انتخاب موضوع باید گفت روزنامه هایی بیشتر مطالب آن سیاسی است عملی و تا زمانی که مطالب سیاسی برای چاپ باشد این اخبار در الویت هستند ولی با دقت به میزان فروش این روزنامه ها می توان دریافت که مخاطبان زیادی ندارند یعنی همة اقشار ملت یا قشر دانشجو را دربرنمی گیرد جز افرادی که خط فکری و سیاسی خاص دارند با تعدادی از خریداران این مطبوعات که صحبت و سؤال شد که چرا این روزنامه ها را می خرید یا آیا هر روز می خرید یا نه می گفتند می خریم ببینیم چه چیزهایی دارد یا می گفتند که هر چند وقت یکبار آن را می خریم و یا می گفتند اگر ما این روزنامه را می خریم به خاطر وجود سایر مطالبی است که در آنها به چاپ می رسد پس تصمیم گرفتم که در این مورد به تحقیق بپردازم تا به صحت و سقم این دریافت ذهنی خود پی ببرم پس همانطور که گفته شد یکی از اهداف این تحقیق پی بردن به صحت و سقم دریافت ذهنی خود و همچنین تعیین نیاز مردم جامعه علی الخصوص دانشجویان نسبت به نوع مطالب منتشره در مطبوعات را دریابیم و پیدا کردن انگیزه خوانندگان از مطالعه یا عدم مطالعه مطبوعات علی الخصوص اخبار سیاسی آن است.

پیشینه تحقیق:

بر اساس مطالعات و بررسی پایان نامه های گوناگون، تعدادی از آنها که به نوعی مرتبط با موضوع تحقیق می باشند، به این ترتیب است:

- یکی از این تحقیقات توسط خانم بیتا بابایی را در سال تحصیلی 83-82 در دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی تحت عنوان « بررسی تطبیقی میزان اعتماد دانشجویان علوم ارتباطات دانشگاه آزاد نسبت به اعتبار اخبار رسانه های مکتوب و تلویزیون صورت گرفت. در این تحقیق میزان اعتماد دانشجویان به اعتبار اخبار تلویزیون و اخبار روزنامه های یومیه در مقایسه با یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرد و محقق بر آن است که به سؤالات زیر پاسخ دهد:

1) آیا میزان اعتماد دانشجویان به اعبتار اخبار روزنامه ها بیش از اعتماد آنها به اخبار تلویزیون است؟

2) آیا بین مدت زمان تماشای اخبار تلویزیون در مقایسه با مدت زمان مطالعه اخبار و روزنامه ها و بی اعتمادی دانشجویان به اخبار تلویزیون رابطه وجود دارد؟

3) آیا بین عدم وجود جاذبه محتوایی در اخبار تلویزیون در مقایسه با اخبار روزنامه ها و بی اعتمادی دانشجویان رابطه وجود دارد؟

4) آیا بین سوگیری در اخبار تلویزین در مقایسه با اخبار روزنامه ها و میزان بی اعتمادی دانشجویان به اخبار تلویزیون رابطه وجود دارد؟

5) آیا بین درستی و نادرستی اخبار تلویزیون در مقایسه با اخبار روزنامه ها و میزاان بی اعتمادی دانشجویان به اخبار تلویزیون رابطه وجود دارد؟

آنچه در نهایت از یافته های این پژوهش به دست آمده این است که دانشجویان اخبار تلویزیون را در مقایسه با اخبار روزنامه ها رسانه معتبری نمی دانند.

- محقق دیگری به نام آقای داریوش کریمی در سال 1379 در پایان نامه خود با عنوان « مطبوعات و توسعه سیاسی در ایران» به بررسی تأثیر مطبوعات بر روند توسعه و ایجاد فضای مناسب سیاسی پرداخته است و نتایج به دست آمده از بررسی تأثیر مطبوعات بر تحولات و توسعه سیاسی بیانگر این واقعیت است که مطبوعات همیشه در تحولات سیاسی و اطلاع رسانی به مردم نقش به سزایی را ایفا نموده است.

- خانم فاطمه قنبری در سال 1379 در پایان نامه خود تحت عنوان « بررسی نقش مطبوعات در جلب مشارکت سیاسی» فرضیات زیر را به آزمون گذاشت:

1- میان میزان استفاده از مطبوعات و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معنادار وجود دارد.

2- میان میزان اعتماد دانشجویان به مطبوهات و میزان مشارکت سیاسی رابطه معنادار وجود دارد.

3- میان علاقه مندی به تعدد و تکثیر مطبوعاتی و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معنادار وجود دارد.

4- میان آشکار و صریح بودن وابستگی مطبوعات به احزاب ، تشکل ها و گروههای سیاسی و میزان تحصیل دانشجویان به استفاده از مطبوعات رابطه معناداری وجود دارد.

5- میان تمایل به انتشار اخبار و مطالب سیاسی از سوی مطبوعات و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.

6- میان تهییج و بسیج مردم توسط مطبوعات و میزان مشارکت سیاسی رابطه معناداری وجود دارد.

7- میان نوع جنسیت و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.

8- میان نوع سن و میژان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.

یافته های پژوهش نشان داد که مطبوعات می توانند در جلب مشارکت سیاسی نقش برجسته ای ایفا کنند.

- پایان نامه دیگری در زمینه بررسی میزان بهره مندی از مطبوعات انجام شد که مربوط به آقای غلامرضا نریمان نژاد در مقطع کارشناسی ارشد بوده است. لازم به ذکر است جامعه آماری این پژوهش شهروندان خرّم آبادی بوده اند و فرضیات این تحقیق عبارتند از :

1- افراد متاهل کمتر از افراد مجرد زمان برای مطالعه مطبوعات صرف می کنند.

2-بین میزان درآمد خوانندگان و مطالعه مطبوعات رابطه معناداری وجود دارد.

3- بین میزان تحصیلات خوانندگان و مطالعه مطبوعات رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

تعاریف نظری و علمی متغیرها و مفاهیم بکار رفته در سؤالها و فرضیه ها:

میزان بهره مندی: یعنی مقدار ساعات یا زمانی از روز را که دانشجویان اختصاص به خواندن اخبار سیاسی مطبوعات می دهند و از آن بهره می گیرند.

پایگاه اقتصادی و اجتماعی: یعنی موقعیتی که یک دانشجو از نظر استقلال اقتصادی می تواند در آن قرار داشته باشد به عبارت دیگر میزان درآمد و نوع شغلی که دارد پایگاه اقتصادی اجتماعی او را معین می کند. درآمد ـ شغل ت وضعیت مسکن

تنوع : 1- عبارتست از مختلف بودن موضوعات و منطقه جغرافیایی که ارزشهای خبری در آن رعایت شده باشد.

2- پرداختن به موضوعات مختلف سیاسی مربوط به مناطق جغرافیایی داخل و خارج کشور

تازگی : یعن مدت زمانی از وقوع آن نگذشته باشد جایی مطرح نشده باشد و موضوع آن جدید باشد.

مقدمه

نظم دوره ای و کم فاصله، سرعت چاپ و انتشار، توجه خاص به وقایع جاری روزانه؛ نفوذ عمیق در گروههای ناهمگون اجتماعی و کثرت و تنوع مطالب از مهمترطن خصوصیات مطبوعات است روزنامه های معاصر با استفاده از پیشرفتهای فنی جدید، هر روز مدت بسیار کوتاهی تهیه و در چندین میلیون نسخه تکثیری می گردندو در چند ساعت پس زا وقوع رویدادها در سرزمین های وسیع، در اختیار خوانندگان گذاشته می شوند، بدین صورت روزنامه ها می توانند جریان وقایع جاری روز را در ظرف مدت کوتاهی در سراسر جهان پخش کنند و در میان مردم شادی و امید و یا اندوه و یأس پدید آورند. روزنامه بر اساس نیازهای فوری خوانندگان تهیه می شوند و در هر روز در ساعات معین هزاران و حتی میلیونها نفر در انتظار دریافت آن می باشند به همین جهت روزنامه می تواند به عنوان یک وسیله نیرومند ارتباط جمعی، انبوه افرادی را زیر پوشش اخبار قرار دهد همچنین در انتخاب مطالب مورد مطالعه ایجاب می کند که روزنامه ها و مجله هایی با کیفیت خوب در اختیار خوانندگان گذاشته شود زیرا افرادی که روزنامه می خوانند توقع دارند از وقت مطالعه خود به بهترین وجه بهره برداری کنند و در صورتی که مطبوعات از لحاظ کیفی با خواستهای خوانندگان را تأمین ننمایند و برای آنان امکان انتخاب مطالب مورد علاقه را نیز فراهم نسازند با بی اعتنایی رورو می شوند و از پیشرفت باز می مانند بنابراین مطبوعات که سبب فراوانی تعداد صفحات از لحاظ کمیت مطالب بر سایر وسایل ارتباطی برتری دارند باید از پر کردن صفحات خود با مطالب خسته کننده پرهیز کنند مطبوعات مخصوصاً باید کوشش کنند خبرهایی را که هر روز پیش از انتشار آنها از رادیو و تلویزیون پخش می شوند به همان صورت منتشر سازند بلکه به تعقیب و تکمیل آنها بپردازند روزنامه ها می توانند با انتشار گزارشها و بررسی ها و مقاله ها و تفسیرهای مختلف، کیفیت محتوای خود را بالا ببرند که کنجکاویخبری خوانندگان راکه باشنیدن خبرهای کوتاه رادیویی و یا تصویرهای تلویزیونی تحریک شده اند ارضاء کنند (یونس شکرخواه؛ صفحه 23- 11)

باتوجه به این موارد وپیشرفتهای درجوامع امروز صورت گرفته وازآنجائی که رسانه های جمعی نظیر مطبوعات نقش تعیین کننده درزندگی افراد برجای می گذارد لذا تحقیق حاضر به بررسی میزان بهره مندی افراد ازمطبوعات شکل گرفته ومحقق دراین بخش یعنی بخش ادبیات نظریه تحقیق به توزیع مطبوعات ونظریه های مختلف مربوط به آن پرداخته است .

ویژگیهای مطبوعات:

1- طرز انتشار: انتشار دوره ای مهمترین خصوصیت مطبوعات به حساب می آیند باید دانست روزنامه های روزانه و مجلات هفتگی با وقایع و مسائل جاری را به همان ترتیب کتابها منتشر نمی سازند زیرا کتابها و وقایع و مسائلی را که اهمیت خاص پیدا کرده اند و در فرصت کافی مورد ارزیابی قرار گرفته اند انتشار می دهند در روزنامه ها ، خبرها، نه مانند آنچه در کتابها منتشر می گردد با تأخیر روبرو می شوند بلکه با صبر و زمان کافی به تجزیه و تحلیل تفسیر رویدادها می پردازند روزنامه ها با افزایش تعداد چاپ های روزنامه و تهیه فوق العاده به هنگام رویداد مهم برای انتشار هر چه سریعتر و مداوم اخبار آمادیگ بیشتری پیدا کرده اند.

وسعت خبر: روزنامه های چاپی در صفحات متعدد خود می توانند صدها جنبه مختلف درج نمایند و چند برابر دیگر رسانه ها مطالب ارائه دهند و توجه افراد را به خود جلب نمایند باید توجه داشت که معمولاً طرز برداشت روزنامه ها در مورد وقایع جاری با توجه به روش خاصی ؛ هر کدام تفاوت می کند چون در عمل بعضی از روزنامه ها در بررسی وقایع و مسائل محتاط هستند و تا زمانی که راجع به اهمیت خبری اطمینان حاصل نکرده اند از بزرگ کردن و شاخ و برگ دادن به آن خودداری می کنند روزنامه با استفاده از زمان کافی در مرحله تهیه و انتشار، می توانند اطراف و جوانب وقایع را بررسی کنند نارسایی های خبری را با استفاده از اطلاعات آرشیوی از میان بردارند و آنها را تجزیه و تحلیل و تفسیر لازم به خوانندگان عرضه کنند به همین سبب تاکنون اغلب روزنامه های معتبر جهان در تهیه و تنظیم اخبار دقت فراوان به کار می برند و کوشش می کنند که به تمام سؤالات خوانندگان در زمینه وقایع و مسائل مهم روز پاسخ دهند و همیشه اطلاعات وسیع در اختیار آنان قرار دهند.

تداوم خبر: اخبار مطبوعات به طور مداوم قابل بهره برداری هستند و اخبار آنها را می توان به دلخواه در اوقات مختلف شبانه روز، در محل کارـ در اتوبوس و خانه مطالعه کرد و به دقت اخبار آن را بررسی کرد و در صورت لزوم دوباره مرور کرد و با اخبار روزنامه ها دیگر مقایسه کرد. اخبار روزنامه ها را می توان نگهداری کرد و به عنوان مأخذ و منبع مطالعه و تحقیقات در آینده مورد استفاده قرار داد.

تنوع خبر: مطبوعات به سبب شرایط و امکانات و سیع تری که برای تهیه و انتخاب و درج مطالب وجود دارند تنوع خبر در آنها دیده می شود. در روزنامه های چاپی می توان با توجه به گروههای مختلف خوانندگان و نیازها و علاقه های متفاوت آنها ستونها و صفحه ها و حتی چاپهای جداگانه ایجاد کرد و انواع بیشماری خبرهای عمومی و سیاسی اقتصادی ـ فرهنگی ... چاپ نمود.

به دلایل فوق ؛ روزنامه ها در بسیاری از جهات هنوز بر سایر وسایل ارتباطی و خبری تنوع دارند و به ویژه به تحلیل و تشریح وقایع و تفسیر و بررسی عقاید و تنوع مطالب و حفظ اسناد تاریخی ، تنها مأخذ و مرجع بشمار می روند. علاوه براین، مطبوعات، وسیله ارتباطی اختصاصی نواحی و مناطق مختلف جغرافیایی، گروههای فکری و مسلکی و دسته ها و سازمانهای حرفه ای می باشند. و با انتشار چاپ های محلی، ارگانهای سیاسی و مجلات و نشریات اختصاصی ، احتیاجات مخصوص ولایات و ایالات ، احزاب و سندیکاها و انجمن ها وکانونهای مختلف را مرتفع می سازند.

(یونس شکرخواه، خبر، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها، چاپ اول، صفحه 43)

نخستین مطبوعات ایران

با اندکی تأمل سابقه اولین روزنامه و نخستین نشریه را در جهان می توان به سابقه پیدایی و چاپ و نوشته در جهان مربوط کرد شاید تاریخ 800 ق.م درتمدن بابلی بین النهرین را بتوان به عنوان اولین مدرک مطبوعاتی در جهان به شمار آورد.

(احمد موسوی ، تاریخ روزنامه نگاری در ایران(جزوه درسی) دانشگاه آزاد واحدتهران مرکز 1372، ص 5)

تاریخ مطبوعات در ایران:

تاریخ مطبوهات و روزنامه نگاری در ایران را به طور اخص و به مفهوم اروپایی آن باید از سال 1253 قمری یعنی همزمان با انتشار نخستین شماره روزنامه میرزا صالح شیرازی در تهران آغاز کرد که به نام جریده میرزا صالح یا کاغذ اخبار مشهور است. (همان منبع، ص 8)

نهضت تجددخواهی از آذربایجان آغاز شد بزودی تبریز، صورت مرکز مهم فعالیت های سیاسی ، نظامی و اقتصادی ایران درآمد و نخستین چاپخانه در سال 1231 قمری در تبریز دایر شد. (همان منبع، ص 9)

میرزا صالح طی اقامت خود در لندن با صنعت چاپ آشنا شد بعد از مراجعت به کشور در زمان حکومت محمدشاه به تاریخ دوشنبه 25 محرم الحرام سال 1253 قمری، نخستین روزنامه فارسی را به مدیریت خود به نام کاغذ اخبار بود منتشر کرد مطالب روزنامه بیشتر، اخبار جهان بود که تحت دو عنوان الاخبار ممالک شرقیه و اخبار ممالک غربیه انتشار یافت. اخبار شرقیه مشتمل بر اخبار دارالخلافه تهران و اخبار ایالات و سایر ممالک آسیا می شد. اخبار اروپا ذیل ممالک غربیه چاپ می شد. (همان منبع، ص 10)

امیرکبیر در دوران کوتاه صدارت خود با اصلاحات فراوان سبب پیشرفت و دگرگونی اندیشه ها در ایران شد تشویق به انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه در تهران در شمار همین اقدامات است که شماره نخست آن در پنجم ربیع الثانی 1267 به نام روزنامه اخبار دارالخلافه نشر یافت. با آغاز نیمه دوم قرن نوزدهم، روزنامه نگاری و مطبوعات رشد و نمو ابتدایی خود را در ایران شروع کرد، در زمان ناصرالدین شاه در ایران و خارج ایران روزنامه های متعددی به چاپ رسید که مهمترین آنها روزنامه وقایع اتفاقیه حبل المتین، قانون اختر ـ عروث الوثقی و حکمت بود که بعضی از آنها در پیشبرد افکار آزادیخواهان مفید واقع شدند و از عوامل شکل گیری نهضت مشروطه بود. پیشرفت وسایل ارتباطی و توسعه صنعت کاغذ و کتاب سازی در ایران سب رشد در دوره حکومت خلفای عباسی و بعدها در دورة فرمانروایی سامانی ها و تیموریان با شغل وقایع نویسی و خبرنویسی در دربار و ادارات دولتی و همچنین بین استانها و فرمانداری ها رواج پیدا کرد. از جنبه توسعه و رواج شغل وقایع نویی سلسله تیموری دورة بسیار مهمی بشمار می رود شاهان این دوره اشخاص بسیار مطلع و نویسندگان برجسته دولتی را به این سمت منصوب کردند. مقام وقایع نویی که از زمان تیموریان در ایران رواج یافته بود به مدت چندین قرن در واقع تا پیدایش صنعت چاپ در ایران ادامه پیدا کرد در دوران سلسله صفوی ها وقایع نویسی آن چنان رونق پیدا کرد که در تمام جلسات دولتی که تصمیمات مهم سیاست داخلی و خارجی گرفته می شد شرکت نموده گزارش جامع آن را برای پخش و اطلاع اشخاص و گروههای مختلف ثبت می کردند. (همان منبع ، ص13)

وضع مطبوعات پس از شهریور 1320 تا اواخر تابستان 1332 را می توان دوران رشد همه جانبه مطبوعات و برخورداری آنها از آزادی نسبتاً مطلوب قلم و نشر افکار دانست فشار روی مطبوعات تا حملة متفقین در سوم شهریور 1320 وجود داشت پس از آنکه ارتشهای متجاوز خارجی در 8 شهریور 1320 خاک ایران را اشغال کردند اوضاع کشور دگرگون شد پس از استعفای رضا شاه در 25 شهریور. در روز 27 شهریور عضو عمومی زندانیان سیاسی و عده ای از زندانیان غیر سیاسی اعلام شد. پس از خروج رضا شاه از ایران در شهریور 1320 روشنفکران و آزادیخواهان ـ اندیشمندان ـ نویسندگان و مطبوعاتیان که سالها در آرزوی چنین روزی بودند تا بتوانند ضمن بهره گیری از آزادی بیان و اندیشه نظراتشان را بوسیله مطبوعات ابراز کنند به وجود آمده بودند در نخستین سالهای پس از 1320 صدها نشریه به تعداد جراید کشور افزوده شد و ده ها روزنامه و مجله و ماهنامه با تیراژ زیاد توزیع گردید.

(بهشتی پور مهدی، مطبوعات ایران در دوره پهلوی؛ مجله رسانه ـ تهران انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تابستان 1372، صال چهارم شماره 2 ، ص 44-42).

دو سال بعد از انقلاب مشروطیت در سال 1326 هـ . ق با اقتباس از آخرین قانون فرانسه در ایران مشروطه خواهان ، نمایندگان مجلس و دست اندرکاران امور دولتی و مطبوعاتی اولین قانون مطبوعات ایران را تهیه کردند و مسئله نظارت مستقیم بر مطبوعات و سانسور مطبوعاتی و مشکلاتی که برای روزنامه نگاران دورة استبداد قاجار پدید آمده بود بعد از مشروطیت از میان رفت.دکتر معتمدنژاد ، کاظم. انتشارات مطبوعات را آزاد بگذاریم اما با تخلفات جدید برخورد کنیم، روزنامه همشهری (اردیبهشت 1374) شماره 674، ص 12.

اولین ماده قانونی درباره مطبوعات در سال 1324 هـ . ق به تصویب رسید پس از آن تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی انبوهی از قوانین مطبوعاتی تصویب شد که این قوانین بیشتر به منظور گسترش اختناق و تشدید قید و بند بر مطبوعات بود.

مقدم فر (حمید) سیر تاریخی قوانین مطبوعات ایران، مجله رسانه تهران انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، بهار 1372، شماره 1 صفحه 37.

پس از انقلاب، شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران در 20 مرداد 1358 اولین قانون مطبوعات در نظام جمهوری اسلامی ایران را به تصویب رسانید که طبق آن کارگزاران و عوامل رژیم گذشته از انتشار نشریه ممنوع شده اند مستخدمان دولت مجاز به داشتن امتیاز انتشار روزنامه گردیده اند. این لایحة قانونی با لغو کلیه قوانین و مقررات مغایر ، تنظیم آئین نامة اجرایی را به عهدة وزارت ارشاد قرار داده و تأکید کرده است سعی شود جز آنچه مربوط به اعمال حاکمیت دولت است اجرای قانون حاضر به سازمانهای صنفی واگذار شود. و بالاخره پنجمین قانون مطبوعات ایران در 28/12/1364 به تصویب نهایی می رسد.

پنجمین قانون مطبوعات ایران مصوب اسفند 1363 که امروز ملاک عمل کارگزاران است از دیدگاه روزنامه نگاران ، ضعفها و کمبودهای بسیار دارد که در مجموع می توان به عدم صراحت بعضی از مواد، قابل تفسیر بودن برخی از واژه ها و عدم طرح مسائل اساسی مطبوعات اشاره کرد. قاسمی سید فرید. راهنمای مطبوعات ایران، عصر قاجار ـ تهران ـ مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها 1371.

پس از انقلاب اسلامی دورة هرج و مرج بر مطبوعات حاکم شد اما با درایت ـ مسئولان آرامش مجدداً بازگشت امروز در کشور بیش از 700 نشریه چاپ می شود.

احمد موسوی. تاریخ روزنامه نگاری درایران، جزوه درسی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، 1372، ص 5.

اثرگذاری رسانه های جمعیرسانهتاریخ مطبوعات در ایران